Η “Πολιτεία Λαρισαίων”* παρουσιάζει τον Ξενώνα φιλοξενίας γυναικών θυμάτων βίας στη Λάρισα - Ποια είναι η κατάσταση των Ξενώνων Φιλοξενίας πανελλαδικά
Ρεπορτάζ: Κωνσταντίνος Κοντοκώστας
Στον ενάμιση χρόνο που η Αθηνά Τερζενίδου εργάζεται στον Ξενώνα Φιλοξενίας γυναικών στη Λάρισα, έχει δει κάθε μορφή κακοποίησης. Γυναίκες που έχουν υποστεί σωματική κακοποίηση. Γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί, λεκτικά, ψυχολογικά ή οικονομικά από τον σύντροφο τους. Σε κάθε περίπτωση, οι γυναίκες παραπέμπονται στον Ξενώνα φιλοξενίας ο οποίος εδώ και εννέα χρόνια αποτελεί στη Λάρισα ένα προσωρινό αλλά σταθερό στάδιο στην προσπάθεια μιας γυναίκας να ξεφύγει από την έμφυλη βία που την οδήγησε αρχικά στη δομή.
Εννέα χρόνια η “φωλιά” των γυναικών
Την 1η Οκτωβρίου του 2013 ιδρύθηκε από το Δήμο Λαρισαίων ο Ξενώνας φιλοξενίας γυναικών θυμάτων βίας. Στόχος είναι η παροχή ασφαλούς διαμονής των γυναικών θυμάτων βίας ή/και πολλαπλών διακρίσεων και των παιδιών τους προστατεύοντας τους από τον θύτη.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που μας παρείχαν οι υπάλληλοι της δομής, κατα το διάστημα 2014- 2020 έχουν φιλοξενηθεί 224 άτομα, 126 γυναίκες και 98 παιδιά ενώ κάθε χρόνο φιλοξενούνται κατα μέσο όρο περίπου 45 με 50 γυναίκες. Ο Ξενώνας διαθέτει συνολικά 20 κλίνες οι οποίες τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο είναι όλες κατειλημμένες. Η δομή φυλάσσεται 24 ώρες το 24ωρο και στελεχώνεται από κοινωνικό λειτουργό, ψυχολόγο, παιδοψυχολόγο, μια διοικητική υπάλληλο, υπάλληλο γενικών καθηκόντων και φύλακες.
Για τη λειτουργία και το έργο του Ξενώνα η “Π” επικοινώνησε με την κοινωνική λειτουργό, κα. Αθηνά Τερζενίδου.
“Ο Ξενώνας χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό ταμείο και έχει φορέα υλοποίησης το Δήμο Λαρισαίων. Ανήκει στο ολοκληρωμένο δίκτυο δομών καταπολέμησης της έμφυλης βιας το οποίο συντονίζει η Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας Φύλων (ΓΓΔΟΠΙΦ) και εποπτεύεται από το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ). Μπορούν να φιλοξενηθούν γυναίκες, που έχουν πέσει θύματα βίας. Μιλάμε για γυναίκες που υφίστανται βία σε όλες τις μορφές της, ενδοοικογενειακή βία, βιασμό, trafficking, σεξουαλική παρενόχληση και πολλαπλές διακρίσεις δηλαδή γυναίκες μετανάστριες, προσφυγες, άστεγες ή ΑμεΑ. Στο ξενώνα μαζί με τις γυναίκες μπορούν να φιλοξενηθούν και τα παιδιά τους.
Η κοινωνική λειτουργός Αθηνά Τερζενίδου μαζί με τη ψυχολόγο του Ξενώνα, Γεωργία Ματζίρη. Τα παιδιά για να φιλοξενηθούν, τα μεν κορίτσια πρέπει να είναι μέχρι 18 ετών τα δε αγόρια μέχρι 12”, επισημαίνει στην “Π” η κα. Τερζενίδου.
Η πρόσβαση στον Ξενώνα πραγματοποιείται μέσω παραπομπής από τον Συμβουλευτικό Σταθμό του Δήμου Λαρισαίων, απο το Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών Λάρισας, απο τη γραμμή SOS 15900 και από άλλους ξενώνες του δικτύου.
Αναλύοντας τις υπηρεσίες που παρέχει ο Ξενώνας στις φιλοξενούμενες γυναίκες και παιδιά, η κα. Τερζενίδου επισημαίνει τα εξής:
“Ο Ξενώνας παρέχει ασφαλή διαμονή, σίτιση, συμβουλευτική, κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη. Παρέχει εργασιακή συμβουλευτική και υπηρεσίες παιδοψυχολόγου για τα παιδιά. Η εργασιακή συμβουλευτική βοηθάει τις γυναίκες να κάνουν έναν προσωπικό και επαγγελματικό απολογισμό. Να οργανώσουν τις γνώσεις τους, τις δεξιότητες τους, να αναγνωρίσουν κάποια πράγματα για τον εαυτό τους και για την πορεία της ζωής τους. Οι γυναίκες αναγνωρίζουν που μπορούν να αξιοποιήσουν τις δεξιότητες που έχουν και επαγγελματικά”.
Σημαντική είναι επίσης και η βοήθεια που παρέχει ο Ξενώνας σχετικά με τη νομική στήριξη:
“Πολλές φορές οι γυναίκες έχουν ανάγκη και από νομική στήριξη. Κάποιες από αυτές έρχονται αποφασισμένες, θέλουν να προχωρήσουν στη ζωή τους, αλλά δεν είναι οικονομικά ανεξάρτητες για να κάνουν αυτό το βήμα. Στο Ξενώνα, συνεργαζόμαστε με τα συμβουλευτικά κέντρα. Υπάρχει νομική συμβουλευτική όπου εκεί μπορούν να λάβουν όλες τις πληροφορίες και την ενημέρωση που χρειάζονται για το πως ακόμα και χωρίς χρήματα μπορούν να υποστηριχθούν και σε αυτό το κομμάτι. Έχουμε πολύ καλή συνεργασία και με τα δικαστήρια ώστε ας πούμε κάποια άνεργη γυναίκα να μπορεί να κάνει το αίτημα της ώστε να της δοθεί δωρεάν νομική στήριξη από την έδρα, από το δικηγορικό σύλλογο και να εκπροσωπηθεί σε δικαστήρια για να πάρει το διαζύγιο της, την επιμέλεια των παιδιών κτλ.”.
Πάντως η διαμονή στον Ξενώνα έχει μεταβατικό χαρακτήρα, όπως τονίζει η κα. Τερζενίδου και προσθέτει: “Η διαμονή είναι βραχείας διάρκειας, για τρεις μήνες αλλά υπάρχει δυνατότητα παράτασης αναλόγως την κάθε περίπτωση, τις εξατομικευμένες ανάγκες της κάθε γυναίκας. Αυτή η διαμονή έχει μεταβατικό χαρακτήρα. Έχει στόχο η γυναίκα να επανέλθει στη κοινότητα να ζήσει ανεξάρτητα χωρίς βια και φόβο. Απώτερος στόχος είναι ουσιαστικά η ενεργοποίηση και η ενδυνάμωση αυτών των γυναικών ώστε να ανακτήσουν τον έλεγχο της ζωής τους και να μπορέσουν να προχωρήσουν στην κοινότητα αυτόνομα, να μπορέσουν να πατήσουν στα πόδια τους”.
Το έργο του Ξενώνα ήρθε ξανά στην επικαιρότητα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου. Η ευαισθητοποίηση των πολιτών και ειδικά η στήριξη των φορέων στον Ξενώνα παίζει σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια να εξαλειφθεί η έμφυλη βία.
Να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια έχει υλοποιηθεί ένας μεγάλος αριθμός δράσεων ευαισθητοποίησης όσον αφορά την εξωστρέφεια στην κοινότητα. Eχουν πραγματοποιηθεί περίπου 107 δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης της κοινότητας και περίπου 638 δράσεις Δικτύωσης με φορείς ή υπηρεσίες Πανελλαδικά, που συνεργάζονται με τον Ξενώνα, με στόχο την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση αναγκών, υποστήριξη και ενδυνάμωση, σε ολιστικό επίπεδο, των φιλοξενούμενων γυναικών και των παιδιών τους, σύμφωνα με τα στοιχεία τα οποία αντλήσαμε κατά τη διάρκεια της έρευνας μας για το θέμα. Αυτονόητο πως δομές όπως αυτές του Ξενώνα χρειάζονται τη στήριξη των φορέων και της κοινωνίας, όπως προέκυψε από τη συνομιλία μας με την κοινωνική λειτουργό του Ξενώνα της Λάρισας.
Διοτίμα: Η Ελλάδα δεν εκπληρώνει την υποχρέωσή της που προκύπτει από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης
Μια εικόνα για το μέγεθος του προβλήματος της έμφυλης βίας πανελλαδικά, δίνουν τα στατιστικά στοιχεία της αστυνομίας τα οποία περιλαμβάνονται στη 2η Ετήσια Έκθεση για τη Βία κατά των Γυναικών που παρουσίασε η ΓΓΠΟΙΦ, τον περασμένο Νοέμβριο. Σύμφωνα με τα στατιστικά της Αστυνομίας, από το 2012 μέχρι το 2020, καταγράφηκαν 26.213 περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας με θύμα γυναίκα. Από το 2010 μέχρι το 2020 καταγράφηκαν 118 γυναίκες θύματα ανθρωποκτονίας με πρόθεση ενώ κατά το ίδιο διάστημα 2377 γυναίκες κατήγγειλαν ότι έπεσαν θύματα βιασμού.
Μέσα σ’αυτο το πλαίσιο, λειτουργούν στην Ελλάδα σήμερα, 19 Ξενώνες φιλοξενίας. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση, το διάστημα από 1-11-2020 έως 30-9-2021 στους Ξενώνες του Δικτύου έχουν φιλοξενηθεί 454 άτομα: 216 γυναίκες και 238 παιδιά. Εκ του συνόλου των φιλοξενούμενων γυναικών και των παιδιών οι 81 είναι γυναίκες πρόσφυγες και τα 115 παιδιά πρόσφυγες. Οι Ξενώνες Φιλοξενίας με την μεγαλύτερη πληρότητα από το σύνολο (γυναίκες και παιδιά) φαίνεται να είναι κυρίως οι Ξενώνες Φιλοξενίας στην Αττική με ποσοστό 22%, στη Θεσσαλονίκη σε ποσοστό 9,5%, με σχεδόν ίδιο ποσοστό 8% στη Λάρισα και στην Πάτρα, στο Βόλο με 7,5% και τα Ιωάννινα και το Αγρίνιο αντίστοιχα με ίδιο ποσοστό 6% από το σύνολο.
Το επικρατέστερο είδος βίας και για τους έντεκα μήνες αναφοράς στους ΞΦ είναι η ενδοοικογενειακή βία με ποσοστό 79% από το σύνολο των καταγεγραμμένων μορφών βίας. Ακολουθούν με μειωμένο ποσοστό 7% τα περιστατικά βιασμών, η εμπορία ανθρώπων (trafficking) και η σεξουαλική παρενόχληση αντίστοιχά με ποσοστό 3% από τα σύνολα των μορφών βίας κατά των φιλοξενούμενων γυναικών.
Στο 55% των περιπτώσεων η σχέση θύματος/θύτη ήταν συζυγική (νυν και πρώην) και σε ποσοστό 23% συντροφική (νυν και πρώην). Το 9% κατήγγειλε ότι ο θύτης ήταν μέλος της οικογένειας (πατέρας, αδελφός ή άλλος συγγενής), ενώ το 13% εκ του συνόλου ανέφερε ότι ο θύτης είναι «‘Άλλο».
Για το φαινόμενο της έμφυλης βίας και των Ξενώνων Φιλοξενίας πανελλαδικά, η “Π” επικοινώνησε με το Κέντρο για την Ισότητα και τα Έμφυλα Δικαιώματα “Διοτίμα”.
“Όπως προκύπτει και από πρόσφατη έρευνα, η Ελλάδα δεν εκπληρώνει την υποχρέωσή της που προκύπτει από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (που έχουμε ενσωματώσει στην εσωτερική μας νομοθεσία με τον Νόμο 4531/2018) σχετικά με τον αριθμό των Ξενώνων και των κλινών που θα έπρεπε να διατίθενται για τις κακοποιημένες γυναίκες και τα παιδιά τους. Σύμφωνα με τη Σύμβαση, κάθε περιφέρεια πρέπει να διαθέτει μια οικογενειακή θέση ανά 10.000 άτομα. Από αυτό, προκύπτει ότι με βάση τον πληθυσμό της, η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει 1.072 κλίνες, ενώ η Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων ανακοίνωσε πως ο αριθμός των κλινών ανέρχεται σε 400 μόλις, στις οποίες πρέπει να φιλοξενηθούν οι γυναίκες μαζί με τα παιδιά τους! Είναι λοιπόν προφανές πως πρέπει να δημιουργηθούν περισσότεροι ξενώνες φιλοξενίας καθώς υπάρχει υπερ- πληρότητα, ο αριθμός των ξενώνων που λειτουργούν δεν επαρκεί και έτσι τα θύματα έμφυλης βίας πρέπει πολλές φορές να περιμένουν για την διαθεσιμότητα σε κάποιο ξενώνα ακόμη και σε άλλη πόλη από αυτή στην οποία βρίσκονται. Από την εμπειρία μας, αυτός χρόνος αναμονής δεν μπορεί να
προσδιοριστεί. Και αν σκεφτούμε πως οι γυναίκες πολλές φορές επιθυμούν να παραμείνουν σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο όπου ήδη διαβιούν, τους δημιουργείται ένα επιπλέον άγχος να απομακρυνθούν από μια πόλη που έχουν συνηθίσει να κινούνται.” τονίζει στην Π σχετικά με την κατάσταση των Ξενώνων Φιλοξενίας στην Ελλάδα, η Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο και Συντονίστρια της Νομικής Υπηρεσίας στη «ΔΙΟΤΙΜΑ» κα. Μαρία Αποστολάκη.
Στην ερώτηση σχετικά με το ποιες άλλες δομές είναι απαραίτητο να γίνουν ώστε μια γυναίκα που έχει υποστεί κακοποίηση να μπορέσει να ορθοποδήσει, η κα. Αποστολάκη μας απαντά: “Εκτός από τη στέγαση, θα πρέπει στα θύματα έμφυλης βίας να παρέχονται δωρεάν και επαρκείς κρατικές υπηρεσίες (πχ νομικής βοήθειας, ψυχοκοινωνικής υποστήριξης) ώστε τυχόν οικονομικές δυσκολίες να μην τις αποθαρρύνουν να εγκαταλείψουν ένα κακοποιητικό περιβάλλον. Αυτό άλλωστε ορίζει και η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία επίσης προβλέπει τη δημιουργία και τη λειτουργία Συμβουλευτικών Κέντρων ώστε να μπορέσουν οι γυναίκες να ενδυναμωθούν και να βρεθούν σε ένα ασφαλές πλαίσιο. Στην Ελλάδα σήμερα ήδη λειτουργούν, υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, δεκατέσσερα (14) Συμβουλευτικά Κέντρα Γυναικών. Επίσης, Συμβουλευτικά Κέντρα λειτουργούν και σε άλλους 27 Δήμους της χώρας, υπό την αιγίδα των
Δήμων αυτών. Σε αυτές τις δομές, μια γυναίκα-θύμα κακοποίησης μπορεί να λάβει δωρεάν υπηρεσίες πληροφόρησης και συμβουλευτικής, στο πλαίσιο ολοκληρωμένων δράσεων ψυχοκοινωνικής στήριξης και να λάβει ψυχολογική/νομική υποστήριξη. Επιπλέον, πέρα από όλα τα παραπάνω, είναι αναγκαίο να ενισχυθεί οπωσδήποτε η οικονομική στήριξή των γυναικών-θυμάτων βίας, όχι μόνο μέσω επιδοματικών πολιτικών αλλά κυρίως με την προώθηση της επανένταξης στην εργασία αυτών των γυναικών που απομακρύνθηκαν από αυτήν, και την κατά προτεραιότητα απορρόφησή τους σε προγράμματα απασχόλησης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.“
Σχολιάζοντας την κατάσταση της έμφυλης βίας στην Ελλάδα, η κα. Αποστολάκη, παραπέμποντας μεταξύ άλλων και στην έκθεση της ΓΓΠΟΙΦ, τονίζει: “Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια έντονη κλιμάκωση της έμφυλης βίας στη χώρα μας, η οποία αγγίζει και την ακραία της μορφή, δηλαδή την αφαίρεση της ζωής γυναικών λόγω του φύλου τους, δηλαδή τη γυναικοκτονία. Ιδίως την πρώτη περίοδο του εγκλεισμού λόγω της Πανδημίας, την Άνοιξη του 2020, είχαμε τεράστια αύξηση των περιστατικών έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, όπως προκύπτει από τις αναφορές για κακοποίηση (σωματική, λεκτική, συναισθηματική) γυναικών τόσο στην τηλεφωνική γραμμή S.O.S. 15900 όσο και στα Συμβουλευτικά Κέντρα.”
Κλείνοντας, σημειώνει σχετικά με της ενέργειες που πρέπει να κάνει το Ελληνικό Κράτος για να εξαλειφθούν ή να μειωθούν τα περιστατικά έμφυλης βίας: “Θα πρέπει οπωσδήποτε να προβλέψει και να εφαρμόσει ολοκληρωμένες και ολιστικές πολιτικές για την πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης βίας στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην οικογένεια, στους χώρους εκπαίδευσης, τον εργασιακό χώρο αλλά και τους χώρους τέχνης και ψυχαγωγίας. Τέλος, η Πολιτεία θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να διασφαλίζει ότι οι διωκτικές αρχές πράττουν σύμφωνα με όσα ορίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία, η οποία είναι εναρμονισμένη με διεθνή πρότυπα και επαρκής για την ποινική καταστολή του φαινομένου.”
Αθηνά Τερζενίδου: Η κακοποίηση δε γνωρίζει διακρίσεις
Επιστρέφοντας στη Λάρισα, το στοιχείο που η κοινωνική λειτουργός συγκράτησε κατά το διάστημα της επαγγελματικής ενασχόλησης της με τον Ξενώνα, είναι ότι η κακοποίηση δε γνωρίζει διακρίσεις.
Η Γεωργία Ματζίρη και η Αθηνά Τερζενίδου μαζί με φιλοξενούμενη γυναίκα. Κάθε περίπτωση γυναίκας που έρχεται στον Ξενώνα είναι μοναδική. Το συγκλονιστικό για μένα, είναι ότι η κακοποίηση αφορά περιπτώσεις της διπλανής πόρτας. Δεν είναι μακριά μας, δεν είναι έξω από εμάς, δεν είναι εντέλει έξω από το σπίτι μας αυτό το φαινόμενο. Αυτό που μου έχει κάνει εντύπωση σαν επαγγελματία είναι ότι μπορεί να συμβεί στον καθένα. Δεν αναγνωρίζει η κακοποίηση διακρίσεις. Υπάρχουν ακραίας μορφής περιστατικά βίας από αυτά που πάντα μας καθηλώνουν αλλά μας κάνουν κιόλας να είμαστε ακόμα πιο προσηλωμένοι στον επαγγελματικό μας ρόλο που είναι η υποστήριξη της γυναίκας και η ενδυνάμωση της σε ολιστικό επίπεδο. Ξέρετε, η συμβουλευτική σχέση είναι μια σχέση ισότιμη που μέσα από αυτή η κάθε συμβουλευόμενη, ενθαρρύνεται να γίνει η ίδια η καλύτερη ειδικός για τον εαυτό της. Τη βοηθάμε να σχεδιάσει το πλάνο ζωής που εκείνη θέλει πλέον στη ζωή της. Είναι πολύ σημαντικό να ειπωθεί αυτό: η ισότιμη σχέση σχετικά με τη συνεργασία που έχουμε με τις γυναίκες”.
*Το ρεπορτάζ δημοσιεύθηκε στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας Πολιτεία Λαρισαίων την Κυριακή 3 Απριλίου
