Ξέρω, ξέρω. Οι ετικέτες είναι ξεπερασμένες, οι ιδεολογίες πέθαναν, σήμερα είμαστε ή φιλελεύθεροι ή αντιδραστικοί, ή με το φως ή με το σκοτάδι, μόνο που ο φιλελευθερισμός έχει διάφορους ορισμούς και το φως πολλές αποχρώσεις. Τα γενικά χαρακτηριστικά της φιλελεύθερης δημοκρατίας (διάκριση εξουσιών, ατομικές ελευθερίες, ισονομία) επιτρέπουν τόσο στην Αριστερά όσο και στη Δεξιά να δηλώνουν φιλελεύθερες (αν και ο Ορμπαν έχει εισαγάγει την έννοια του αντιφιλελευθερισμού). Στην καθημερινή πρακτική, και ιδιαίτερα στην Ευρώπη, ο φιλελευθερισμός συνδέεται συνήθως με τη Δεξιά και τα χαρακτηριστικά που κατ’ εξοχήν του αποδίδονται είναι οι ιδιωτικοποιήσεις, η απελευθέρωση της οικονομίας, ο περιορισμός του κράτους προνοίας και του κράτους εν γένει. Στην Αμερική, πάλι, ο όρος χρησιμοποιείται κυρίως για να περιγράψει τους προοδευτικούς.
«Η Δεξιά είναι, βασικά, μια σκέψη και μια δράση που αντιτίθενται στην Αριστερά», λέει πολύ απλά στην «El País» ο ιστορικός Αντόνιο Ριβέρα, που έχει γράψει την Ιστορία των Δεξιών στην Ισπανία. «Αυτό που ενώνει όλες τις Δεξιές είναι ένα εναλλακτικό όραμα έναντι όσων ενώνουν την Αριστερά, δηλαδή της μαρξιστικής πάλης των τάξεων, της θεωρίας της εκμετάλλευσης και της ιδέας που θεωρεί το άτομο απολύτως εξαρτημένο από την κοινωνία και την τάξη του», συμπληρώνει η καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης Εντούρνε Ουριέρτα, βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος και συγγραφέας του βιβλίου «Δέκα λόγοι για να ανήκεις στη Δεξιά». Οπου η Αριστερά δίνει έμφαση στο κοινωνικό, η Δεξιά αντιτάσσει το ατομικό.
Για πολλές δεκαετίες, η Δεξιά κατάφερνε να συνδυάσει με επιτυχία τη φιλελεύθερη πτέρυγά της με τη συντηρητική: η πρώτη προωθούσε ορισμένες οικονομικές μεταρρυθμίσεις, ενώ η δεύτερη απέφευγε να διεκδικεί δυναμικά τις αξίες που διέβρωνε η νεωτερικότητα. Τα τελευταία χρόνια, όμως, με τις οικονομικές κρίσεις, την τεχνολογική επιτάχυνση και τις αυξημένες μεταναστευτικές ροές, αυτή η ισορροπία άρχισε να διαταράσσεται. Oπως λέει ο ισπανός φιλόσοφος Μιγκέλ Ανχελ Κιντάνα Παθ, διευθυντής ενός ινστιτούτου που κινείται στον ιδεολογικό χώρο του Vox, η παγκοσμιοποίηση όχι μόνο δεν βελτίωσε τη ζωή των μεσαίων τάξεων, αλλά έβλαψε και ευρέα στρώματα των εργατικών τάξεων της Δύσης, στρέφοντάς τα προς μια Δεξιά που οι εχθροί της ονομάζουν άκρα ή λαϊκιστική, ενώ η ίδια αυτοαποκαλείται νεο-εθνο-συντηρητική.
Η σύγχρονη Δεξιά αποτελείται από κλασικούς φιλελεύθερους (μερικοί από τους οποίους απορρίπτουν ακόμη και τον χαρακτηρισμό του δεξιού), φιλελεύθερους-συντηρητικούς, υπερφιλελεύθερους, υπερσυντηρητικούς, εθνικιστές, χριστιανοδημοκράτες, αναρχοκαπιταλιστές, ερυθροφασίστες (ρεύμα που αναμιγνύει δεξιές ή ακροδεξιές θέσεις με μια αριστερή ρητορική, ιδίως στο οικονομικό πεδίο) και κανονικούς φασίστες. Μεγάλη ποικιλομορφία εμφανίζει και η σύγχρονη Ακροδεξιά: στους κόλπους της φωλιάζουν ο οικονομικός προστατευτισμός και ο φονταμενταλισμός της ελεύθερης αγοράς, οι ελίτ και οι εργάτες, οι ΛΟΑΤΚΙ και οι ομοφοβικοί, το ρεύμα κατά της «κλιματικής δικτατορίας» και ο οικοφασισμός. Αυτά που ενώνουν τους ακροδεξιούς είναι η απόρριψη της μετανάστευσης (την οποία χαρακτηρίζουν εισβολή), ο χλευασμός του φεμινισμού (τον οποίο αποκαλούν «ιδεολογία του φύλου») και η ανησυχία για την εθνική κυριαρχία και την πολιτισμική ταυτότητα.
Μια από τις πιο επικίνδυνες ακροδεξιές είναι η αμερικανική alt right, όπου εκτός από τα αναρχοκαπιταλιστικά και υπερσυντηρητικά ρεύματα συγκλίνουν επίσης ρατσιστικές ιδεολογίες και θεωρίες συνωμοσίας. Οπως επισημαίνει ο Σέρχιο Φανχούλ στην «El País», τέτοια φαινόμενα μπορεί να μοιάζουν σχετικά με τον μεταμοντέρνο και ψηφιακό μας κόσμο, αλλά δεν είναι καινούργια: το ναζιστικό καθεστώς χρησιμοποίησε θεωρίες συνωμοσίας για να υποθάλπει και να διασπείρει τον αντισημιτισμό.
Και οι γκουρού της Δεξιάς; Τριάντα ισπανοί ειδικοί (πολιτικοί, ιστορικοί, αναλυτές και δημοσιογράφοι) ψήφισαν τους πιο επιδραστικούς διανοουμένους αυτού του χώρου. Δέκα πρώτοι, κατά σειρά βαρύτητας, αναδείχθηκαν ο αυστριακός οικονομολόγος Φρίντριχ Χάγιεκ, ο ιρλανδός συγγραφέας Εντμουντ Μπερκ, ο γερμανός πολιτικός επιστήμονας Καρλ Σμιτ, ο γάλλος ιστορικός Αλεξίς ντε Τοκβίλ, ο άγγλος φιλόσοφος Ρότζερ Σκρούτον, ο επίσης άγγλος φιλόσοφος Μάικλ Οουκσοτ, ο ισπανός φιλόσοφος Χοσέ Ορτέγκα υ Γκασέτ, η αμερικανίδα συγγραφέας Αϊν Ραντ, ο γάλλος κοινωνιολόγος Ρεϊμόν Αρόν και ο γάλλος φιλόσοφος Αλέν ντε Μπενουά. Εκτός της πρώτης δεκάδας, αλλά με ισχυρή επιρροή, έμειναν ονόματα όπως ο αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Φράνσις Φουκουγιάμα, ο ρωσοβρετανός ιστορικός των ιδεών Αϊζάια Μπερλίν, οι αμερικανοί οικονομολόγοι Μάρεϊ Ρόθμπαρντ και Μίλτον Φρίντμαν, ο αυστριακός οικονομολόγος Λούντβιχ φον Μίζες, ο σκωτσέζος οικονομολόγος Ανταμ Σμιθ, ο γαλλοϊταλός φιλόσοφος Ζοζέφ ντε Μεστρ, ο γερμανός πρώην Πάπας Γιόζεφ Ράτσινγκερ και ο καναδός κλινικός ψυχολόγος Τζόρνταν Πίτερσον.
Φρίντριχ Χάγιεκ (1899 – 1992)
Το αντίθετο του Μαρξ
Νομπελίστας Οικονομίας το 1974, συγγραφέας του Δρόμου προς τη δουλεία (όπου υποστηρίζει ότι ο σοσιαλισμός συνιστά κίνδυνο για την ατομική ελευθερία και οδηγεί στον ολοκληρωτισμό), ο Χάγιεκ ήταν μέχρις ενός σημείου το αντίθετο του Μαρξ. Εκεί που ο Μαρξ διακήρυσσε ότι η υποταγή στην αγορά οδηγεί στην αποξένωση, ο Χάγιεκ υποστήριζε ότι ο άνθρωπος μπορεί να είναι ελεύθερος μόνο σε μια κοινωνία οργανωμένη αυθορμήτως και με απρόσωπους κανόνες. Εκεί που ο Μαρξ κατήγγελλε το φετίχ της αγοράς, ο Χάγιεκ υμνούσε τον εκπολιτιστικό χαρακτήρα της ανταλλαγής των αγαθών. Εκεί που ο Μαρξ εντόπιζε μια καπιταλιστική παραγωγική αναρχία, ο Χάγιεκ ανακάλυπτε έναν καλολαδωμένο παραγωγικό συντονισμό. Εκεί που ο Μαρξ απέδιδε σοφία στον συγκεντρωτικό σχεδιασμό, ο Χάγιεκ κατήγγελλε την αλαζονεία και τη γνωστική του ανεπάρκεια. Με δυο λόγια, γράφει η «El País», ο Χάγιεκ ήταν ο μεγάλος σύγχρονος θεωρητικός της ατομικότητας.
Πηγή: tanea.gr
