Της Ελευθερίας Κούρταλη
Η Bank of America επισκέφτηκε πριν μερικές ημέρες την Αθήνα για συναντήσεις με τράπεζες, επιχειρήσεις, αξιωματούχους και διαφόρους φορείς και όπως τονίζει, το επενδυτικό ταξίδι της επιβεβαίωσε την άποψή της ότι η ελληνική οικονομία θα παραμείνει σε θετική πορεία. Η ανάκαμψη από τους διπλούς κραδασμούς του Covid και της ενεργειακής κρίσης βρίσκεται σε καλό δρόμο και η ανάπτυξη θα συνεχίσει να υπερβαίνει τις επιδόσεις του συνόλου της ευρωζώνης και το 2025/2026.
Στην πιο πρόσφατη έκθεσή της για την Ελλάδα, υποστήριζε ότι η οικονομία επωφελείται από τρεις σημαντικούς κυκλικούς ανέμους: 1) την κάλυψη του κενού στις επενδύσεις (βοηθήθηκε επίσης από το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, RRP), 2) την πιο μέτρια επίπτωση της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής από ό,τι για τις άλλες χώρες της ευρωζώνης, και 3) τη συνεχιζόμενη δημοσιονομική σύνεση και δέσμευση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Τώρα η BofA βλέπει πως τα σημεία 1 και 3 να παραμένουν βασικοί οδηγοί του θετικού story γύρω από την ελληνική οικονομία. Από την άλλη πλευρά, δεδομένης της χαμηλότερης ευαισθησίας της ελληνικής οικονομίας στα χαμηλότερα επιτόκια, οι θετικοί άνεμοι από τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής θα μπορούσαν να είναι σχετικά περιορισμένοι.
Τούτου λεχθέντος, το ταξίδι της στην Αθήνα της άφησε επίσης την εντύπωση ότι η οικονομία παραμένει περιορισμένη από πολλά διαρθρωτικά σημεία και ότι τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη είναι συνολικά εύθραυστα (με την υπερβολική εξάρτηση της οικονομίας από ασταθείς τομείς όπως ο τουρισμός ή η ναυτιλία). Αυτό προσθέτει στην άποψή της ότι οι κίνδυνοι για τις προοπτικές παραμένουν. Αν και δεν συμμερίζεται τις σημαντικές ανησυχίες σχετικά με τον κίνδυνο υπερθέρμανσης της οικονομίας (η χαλάρωση εξακολουθεί να είναι άφθονη κατά την άποψή της) αναγνωρίζει ότι οι καθυστερήσεις στην έγκαιρη εφαρμογή των δυνητικών μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη θα μπορούσαν να περιορίσουν την κυκλική ανοδική πορεία, ειδικά μέσω πιστωτικών περιορισμών και ελλείψεων ανθρωπίνου δυναμικού στην αγορά εργασίας.
Ένα θετικό α’ εξάμηνο υποστηρίζει ένα εποικοδομητική μακρο-story
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της, η BofA παρατήρησε μια θετική βραχυπρόθεσμη μακροοικονομική αφήγηση που αντικατοπτρίζει μια κυρίως καλή οικονομική απόδοση μέχρι στιγμής φέτος. Το α’ εξάμηνο η ανάπτυξη διατήρησε τη θετική της δυναμική (με ανάπτυξη 1,1% σε τριμηνιαία βάση το δεύτερο τρίμηνο να επιταχύνεται από 0,8% το α’ τρίμηνο). Το οικονομικό κλίμα παρέμεινε αισιόδοξο, η αγορά εργασίας συνέχισε να ανακάμπτει με σταθερό ρυθμό (με το ποσοστό ανεργίας να φτάνει σε μονοψήφια επίπεδα για πρώτη φορά μετά τα χρόνια της κρίσης) και η θερινή τουριστική περίοδος ήταν πολύ δυνατή.
Στο πολιτικό μέτωπο, η κυβερνητική σταθερότητα δεν φαίνεται να κινδυνεύει και, παρά τις εσωτερικές διαφωνίες στα κύρια κόμματα, αξίζει να σημειωθεί ότι οι επόμενες εκλογές θα είναι το 2027. Επίσης, οι δημοσιονομικές προοπτικές φαίνονται βελτιωμένες ενώ η συνεχιζόμενη εφαρμογή του εθνικού RRP δίνει ώθηση στην οικονομία.
Η υπεραπόδοση της ανάπτυξης θα είναι θέμα και για το 2025/2026
Η BofA συνεχίζει να πιστεύει ότι η οικονομία θα έχει από τους ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης στην ευρωζώνη το 2025/2026. Η εγχώρια ζήτηση είναι πιθανό να παραμείνει η κύρια κινητήρια δύναμη του ΑΕΠ – ενώ οι καθαρές εξαγωγές θα αρχίσουν να συμβάλλουν θετικά στην ανάπτυξη ξεκινώντας από το δεύτερο εξάμηνο του 2024.
Τα πραγματικά κέρδη διαθέσιμου εισοδήματος και οι βελτιώσεις στην αγορά εργασίας θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης, ενώ η εφαρμογή του RRP και η συνεχής προσπάθεια για την κάλυψη του χάσματος επενδύσεων έναντι των ετών κρίσης θα οδηγήσουν στην ανάκαμψή τους.
Κύκλος χαλάρωσης της ΕΚΤ
Σημειώθηκε προηγουμένως ότι η χαμηλότερη ευαισθησία της ελληνικής οικονομίας στα επιτόκια ήταν ένα συν για την Ελλάδα στο πλαίσιο της εξαιρετικά περιοριστικής νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Αυτή η πιο περιορισμένη ευπάθεια επιτοκίων οφείλεται: 1) στη χαμηλή μόχλευση των ελληνικών νοικοκυριών και μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων, 2) στη μακρά μέσης διάρκεια χρέους, 3) στη δομή του RRP για κάθε.
Τώρα η έναρξη του κύκλου χαλάρωσης της ΕΚΤ έχει ξεκινήσει η οποία και θα συνεχιστεί. Ωστόσο, όσο η αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής δεν ήταν σημαντικός αντίθετος άνεμος κατά τη διάρκεια του κύκλου σύσφιξης, άλλο τόσο θετικός άνεμος δεν θα έπρεπε να είναι και η χαλάρωση για αυτήν τη φάση του κύκλου. Η BofA πιστεύει ότι τα επιτόκια θα διαδραματίσουν πιο οριακό ρόλο στις αποφάσεις επενδύσεων/δαπανών της Ελλάδας έναντι των ομολόγων της ζώνης του ευρώ.
Εθνικό σχέδιο ανάκαμψης: πιθανή η αίτηση παράτασης
Η εφαρμογή του εθνικού RRP προχωρά ωστόσο ο πήχης για τη δαπάνη του πλήρους φακέλου φαίνεται να είναι εξαιρετικά υψηλός, με τον pipeline των δαπανών να συγκεντρώνεται προς το τέλος του ορίζοντα του RRP.
Από τις συναντήσεις της η BofA έλαβε την αίσθηση ότι Ελλάδα είναι πιθανό να χρειαστεί επέκταση του χρονικού ορίζοντα του RRP τουλάχιστον έως το 2027.
Πιθανότατα, η Ελλάδα δεν θα είναι μόνη που θα ζητήσει παράταση από τις Βρυξέλλες. Ωστόσο, όσον ειδικά την Ελλάδα, επισημαίνει ότι οι κίνδυνοι δεν σχετίζονται μόνο με καθυστερήσεις υλοποίησης/πραγματικές διολισθήσεις δαπανών πέραν του 2026, αλλά και με την πλήρη χρήση των κεφαλαίων του RRP. Δεδομένης της εξάρτησης από τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην υλοποίηση του σχεδίου σε συνδυασμό με αυστηρά κριτήρια επιλεξιμότητας σε έργα με προτεραιότητα όπως το “πράσινο” και το “ψηφιακό”, ο κίνδυνος είναι η έλλειψη επαρκούς ζήτησης για εφαρμογές έργων σε αυτούς τους συγκεκριμένους τομείς (πράσινες/ανανεώσιμες πηγές ενέργειας).
Βελτιωμένος τραπεζικός τομέας αλλά αρχίζουν να εμφανίζονται κίνδυνοι πιστωτικών περιορισμών
Όσον αφορά τη δυναμική της πίστωσης, οι συναντήσεις της στην Αθήνα της άφησαν μία… όχι και τόσο καλή γεύση σχετικά με τον κίνδυνο πιστωτικών περιορισμών. Είναι αλήθεια ότι ο τραπεζικός τομέας βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση και συνεχίζεται η έντονη εστίαση στη βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού. Ωστόσο, η ίδια θεωρεί ότι η πρόσβαση στην πιστωτική αγορά είναι ικανοποιητική για τις μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά πολύ λιγότερο για τις ΜΜΕ (και τα νοικοκυριά).
Είναι αλήθεια ότι η κληρονομιά του παρελθόντος εξακολουθεί να υπάρχει και η προτεραιότητα του ελληνικού τραπεζικού τομέα παραμένει – δικαίως – στον περιορισμό των κινδύνων γύρω από τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα. Εντούτοις, μεγάλο μέρος της πίστωσης έχει στραφεί πρόσφατα προς μεγάλες μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις, οι οποίες επωφελούνται από: i) ένα υποστηρικτικό πιστωτικό ιστορικό και ii) τη διευκόλυνση της επιλεξιμότητας για κεφάλαια που συγχρηματοδοτούνται από τα ταμεία της ΕΕ.
Από την άλλη πλευρά, οι ΜΜΕ φαίνεται να έχουν πιο περιορισμένη πρόσβαση στην πιστωτική αγορά, καθώς: 1) η επιλεξιμότητα για συγχρηματοδοτούμενα έργα RRP εξαρτάται από την εκπλήρωση των πράσινων/ψηφιακών κριτηρίων που ενδέχεται να μην αποτελούν άμεση προτεραιότητα/ για τις ΜΜΕ, και 2) ένα μεγάλο μερίδιο των ΜΜΕ θεωρείται “un-bankable” δεδομένης της δυσμενούς διάθεσης των τραπεζών για ανάληψη κινδύνων ή/και του ελλιπούς πιστωτικού ιστορικού της επιχείρησης.
Αυτό προσθέτει στην υποτονική ζήτηση πιστώσεων από αυτό το εταιρικό τμήμα, όπως αναφέρθηκε στις συναντήσεις της BofA με Έλληνες εγχώριους παίκτες. Τα διαθέσιμα στοιχεία που βασίζονται σε έρευνες υποδηλώνουν ότι είναι ένας συνδυασμός και των δύο και οι ελληνικές ΜΜΕ φαίνονται πιο περιορισμένες/αποθαρρυμένες ως προς τις πιστώσεις από ότι οι επιχειρήσεις άλλων χωρών.
“Με προτεραιότητα την κλιμάκωση της παραγωγικής ικανότητας σε ολόκληρη την οικονομία προειδοποιούμε για τις αρνητικές επιπτώσεις των πιστωτικών περιορισμών που επανεμφανίζονται για εκείνες τις “μη εξυπηρετούμενες” αλλά αξιόπιστες ΜΜΕ”, τονίζει η BofA.
Κίνδυνοι από τις ανεπίλυτες διαρθρωτικές προκλήσεις
Η συνολική θετική άποψη της BofA για την ελληνική οικονομία πλαισιώνεται από μια ισορροπία κινδύνων που, για την ίδια, φαίνονται καθοδικοί.
Στους κινδύνους είναι οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση του RRP/ατελής απορρόφηση των κεφαλαίων του RRP και ο κίνδυνος ανάκτησης με περιορισμούς πιστώσεων. Επιπλέον, επισημαίνεται ο κίνδυνος βραδύτερου αποπληθωρισμού από ό,τι στην υπόλοιπη ευρωζώνη: ο ελληνικός πληθωρισμός εξακολουθεί να τρέχει πάνω από το 2% και ο πιο επίμονος πληθωρισμός θα μπορούσε πράγματι να εμποδίσει την ανάκαμψη του πραγματικού εισοδήματος.
Επίσης, παρά το γεγονός ότι αναμένεται ανάκαμψη των επενδύσεων (αποτέλεσμα κάλυψης, υποστηρικτικό επιχειρηματικό κλίμα, βελτιωμένες προσδοκίες ζήτησης, χαμηλότερο κόστος δανεισμού), οι κίνδυνοι είναι για μια ασθενέστερη από την αναμενόμενη ανάκαμψη. Πράγματι, η επίτευξη του στόχου του 20% του ΑΕΠ (σύμφωνα με τον τρέχοντα μέσο όρο της ευρωζώνης, έναντι 14% σήμερα) θα μπορούσε να είναι δύσκολη χωρίς αλλαγή καθεστώτος στην αποστροφή κινδύνου. Αυτό αυξάνει τους κινδύνους ελλείψεων στην αγορά εργασίας, ειδικά σε τομείς έντασης εργασίας (όπως οι κατασκευές και ο τουρισμός).
Παράλληλα, η ισχυρή βραχυπρόθεσμη μακροοικονομική εικόνα δεν θα πρέπει να επισκιάζει τις μακροχρόνιες δομικές ευπάθειες. Η βελτίωση της παραγωγικότητας μέσω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και η αποτελεσματικότερη κατανομή των πόρων (κεφαλαίου και εργασίας, για την αναβάθμιση της παραγωγικής ικανότητας) η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και η στροφή προς ένα πιο ανθεκτικό μοντέλο ανάπτυξης, παραμένουν βασικές εκκρεμείς προκλήσεις.
Μεσοπρόθεσμα, αυτά θα οδηγήσουν σε προσαρμογή του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις διαρθρωτικές ανισορροπίες που προκύπτουν από τις χαμηλές αποταμιεύσεις των νοικοκυριών και τα ακόμη χαμηλά επίπεδα επενδύσεων. Ωστόσο, βραχυπρόθεσμα, αυτές οι διαρθρωτικές προκλήσεις που δεν έχουν αντιμετωπιστεί αφήνουν την οικονομία εκτεθειμένη σε εξωτερικούς κινδύνους.
Πηγή: capital.gr
