Το «ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα» γίνεται κάπως πιο πολύπλοκο εκεί γύρω στα 40, όταν οι προτεραιότητες αλλάζουν και οι σχέσεις δοκιμάζονται

Οταν μου ζήτησαν να γράψω κάτι για τις σχέσεις στη μέση ηλικία, η πρώτη μου αντίδραση ήταν απορία. Εγώ, μια millennial; Μα εγώ γεννήθηκα τη δεκαετία του ’80 που ήταν… 20 χρόνια πριν, σωστά; Ελάτε να σας κρατήσω το χέρι καθώς διαβάζετε τα παρακάτω σοκαριστικά νέα: ανάλογα με το ποιον ρωτάτε, η μέση ηλικία βρίσκεται κάπου μεταξύ 36 και 64 ετών. Για την ακρίβεια η περίοδος από 36-45 ονομάζεται πρώιμη μέση ηλικία αλλά ας μη διυλίζουμε τον κώνωπα.

Το θέμα είναι πως εκεί γύρω στα πάνω-κάτω τεσσαράκοντα, αλλάζουν πολλά – μέσα μας και γύρω μας. Αν είχατε την τύχη να γεννηθείτε με χρωμοσώματα ΧΧ, η προεμμηνόπαυση χτυπάει την πόρτα και φέρνει μαζί της ένα σωρό συμπτώματα, από ημικρανίες και γαστροοισοφαγικά επεισόδια μέχρι αυξημένο εκνευρισμό και χαμηλή λίμπιντο. Αν έχετε παιδιά, κάπου εδώ αρχίζουν να σας χρειάζονται λιγότερο, ίσως και να ετοιμάζονται να φύγουν απ’ το σπίτι. Αν έχετε ηλικιωμένους γονείς, βρίσκεστε σε εκείνη την περίοδο που χρειάζονται τη φροντίδα και την προσοχή σας εξίσου με (ή και περισσότερο απ’ ό,τι) τα παιδιά σας. Αν δε περάσατε και COVID, είναι πιθανό να αντιμετωπίζετε όλα τα παραπάνω παρέα με brain fog έτσι για κερασάκι.

Μέσα σε όλες αυτές τις ψυχοσωματικές αλλαγές και αντικειμενικές δυσκολίες, οι σχέσεις και οι γάμοι δοκιμάζονται. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η μέση ηλικία είναι ένα σημείο καμπής, καθώς πολλά ζευγάρια έχουν πλέον περάσει το στάδιο που χτίζουν την οικογένειά τους ή την καριέρα τους, βρίσκονται ίσως μετά από πολλά χρόνια μόνοι τους στο σπίτι. Αν αναρωτιέστε πώς πάει αυτό, πρόσφατα έμαθα πως υπάρχει κάτι που λέγεται «γκρίζο διαζύγιο», δηλαδή διαζύγιο γύρω στα 50, ένα φαινόμενο που καλπάζει στην Αμερική, με τα ποσοστά να έχουν διπλασιαστεί από τη δεκαετία του ’90. Στην Ελλάδα, πάλι, μάλλον δεν περιμένουμε μέχρι να γκριζάρουμε: σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, τα περισσότερα διαζύγια είναι ανάμεσα σε άτομα ηλικίας 40-44 ετών, με τις γυναίκες (20%) να κινητοποιούν τη διαδικασία πιο συχνά απ’ ό,τι οι άνδρες (17,8%). Το 65,6% μάλιστα των διαζυγίων που εκδόθηκαν το 2022 αφορούσε γάμους που είχαν κρατήσει πάνω από δεκαετία.

Σε πολλές περιπτώσεις, το διαζύγιο είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε για την ψυχική και σωματική μας υγεία. Ας υποθέσουμε, όμως, ότι δεν θέλουμε να φτάσουμε έως εκεί. Οτι ο στόχος μας είναι να διατηρήσουμε τη σχέση ή τον γάμο μας σε βάθος χρόνου. Γίνεται; Οι ψυχολόγοι και σύμβουλοι σχέσεων λένε «ναι», αλλά χρειάζεται διάλογο και δουλειά. Για την ακρίβεια, όσο περισσότερο καιρό είναι δύο άνθρωποι μαζί τόσο περισσότερη δουλειά χρειάζεται. Τα προβλήματα δεν λύνονται ως διά μαγείας μόλις βάλουμε τη βέρα ή υπογράψουμε το σύμφωνο συμβίωσης ή αγοράσουμε εκείνο το σπίτι ή το βλαστάρι μας μεγαλώσει αρκετά ώστε να κοιμάται όλο το βράδυ ή η γάτα πάψει να αλαλάζει στις 4 το πρωί (αμήν). Κι αυτό είναι το θέμα με την όλη ιδέα τού «ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα»: τα περισσότερα παραμύθια δεν ασχολούνται καθόλου με το τι γίνεται μετά το happy ending.

Στο βιβλίο Πώς να Αγαπάς (μετάφραση Γιώργος Κ. Παναγιωτάκης, εκδόσεις Πατάκη), ο Αλεξ Nόρις λέει κάτι που προσπαθώ να κάνω τρόπο ζωής: «Η ευτυχία δεν είναι μια κατάσταση μόνιμης αδράνειας, αλλά κάτι για το οποίο θα δουλεύετε από κοινού». Αν είστε κι εσείς διατεθειμένη να κάνετε την προσπάθεια στη σχέση ή στο γάμο σας, οι παρακάτω 5 ερωτήσεις μπορούν να βοηθήσουν ως σημείο εκκίνησης. Διαβάστε, συζητήστε με τον παρτενέρ σας και προσπαθήστε να βρείτε απαντήσεις – μαζί. Γιατί αυτή είναι δουλειά για δύο, τουλάχιστον.

Ακούγεται κάπως υπαρξιακό το ερώτημα, αλλά δεν χρειάζεται να είναι. Ξεκινήσατε αυτή τη σχέση γιατί είχατε κοινούς στόχους, είτε ήταν πρωτίστως πρακτικοί («ένα διαμέρισμα έρχεται πιο φθηνά από δύο διαμερίσματα, δεν συγκατοικούμε καλύτερα;») είτε πρωτίστως ρομαντικοί. Και στην πορεία ξεκλειδώσατε κι άλλους, συμπληρωματικούς στόχους (μεγαλύτερο διαμέρισμα, καλύτερο μισθό, να κρατήσετε παιδιά/σκυλιά/γατιά ζωντανά και υγιή), τους οποίους κατακτήσατε παρέα.
Και τώρα;

Τώρα πρέπει να βρείτε νέους κοινούς στόχους. O Γούντι Αλεν δεν είχε άδικο όταν έλεγε στην ταινία «Νευρικός Εραστής» πως οι σχέσεις είναι σαν καρχαρίες: πρέπει να κινούνται διαρκώς προς μια κατεύθυνση, αλλιώς θα πεθάνουν. Ποια είναι η νέα σας κατεύθυνση λοιπόν; Τι φιλοδοξίες έχετε, ξεχωριστά ο καθένας σας και ως ζευγάρι, που δεν αφορούν τα παιδιά ή το σπίτι; Μπορεί ο ένας από σας να θέλει να αφιερώσει χρόνο σε εκείνο το καλλιτεχνικό project που ονειρευόταν χρόνια τώρα αλλά δεν προλάβαινε. Μπορεί να θέλετε να ταξιδέψετε παρέα ή να τα φορτώσετε όλα σε ένα βανάκι και να γίνετε νομάδες, digital ή μη. Μπορεί να θέλετε να ανοίξετε ένα μαγαζί ή μια φάρμα είτε να γίνετε μέλος μιας λέσχης βιβλίου ή μιας φιλανθρωπικής οργάνωσης. Πιθανότατα δεν θα μπορέσετε να κάνετε όλα όσα ονειρεύεστε, εκτός κι αν έχετε απεριόριστο διαθέσιμο εισόδημα. Αλλά και μόνο το ψάξιμο του επόμενου σας στόχου παρέα, είναι ένα βήμα μπροστά.

Αν έχετε παιδιά, όσο κι αν έχουν μεγαλώσει, δεν σταματάνε να σας βλέπουν ως πρότυπο (ακόμα και αν θα προτιμούσαν να τους χακάρει κάποιος το λογαριασμό τους στο TikTok από το να το παραδεχτούν). Σε συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, πιθανότατα θέλετε να σας βλέπουν τα παιδιά σας ως δύο ανθρώπους που δεν έχουν παραιτηθεί από τη ζωή και τις φιλοδοξίες τους. Αλλά και η ίδια η σχέση σας είναι το πρώτο σχεδιάγραμμα που έχει ένα παιδί για το πώς συνυπάρχουν δύο άνθρωποι: αν τα μεγαλώσατε σε ένα περιβάλλον όπου τα πιάτα γίνονταν φρίσμπι κι έσπαγαν στους τοίχους και ο ένας φώναζε ενώ ο άλλος σιωπούσε, πιθανότατα θα τους πάρει λίγο παραπάνω καιρό (και ψυχοθεραπεία) για να μπορέσουν να χτίσουν υγιείς σχέσεις στο μέλλον. No pressure.
Αν φοβάστε ότι δίνετε κακό παράδειγμα, δείξτε στα παιδιά σας ότι ξέρετε ότι οι σχέσεις απαιτούν δουλειά και ότι είστε διατεθειμένοι να το δουλέψετε. Κι αρχίστε να συμπεριφέρεστε ως το πρότυπο μιας υγιούς σχέσης που θα θέλατε να έχουν.

Το καλό με τη μέση ηλικία είναι ότι, εκτός από χαμηλά επίπεδα κολλαγόνου και μειωμένα επίπεδα μελανίνης στους θύλακες της τρίχας, φέρνει και μια κάποια αυτογνωσία.Εχουμε πλέον περάσει αρκετές δεκαετίες παρέα με τον εαυτό μας και αντιλαμβανόμαστε τα ελαττώματά μας – ακόμα κι αν δεν μπορούμε να τ’ αλλάξουμε. Ξέρουμε ποιες συμπεριφορές μας μπορούν να φέρουν τον άλλο στα όριά του και έχουμε μια ιδέα για τι είδους σύντροφοι θέλουμε να είμαστε σε μια σχέση – ακόμα κι αν δεν τα καταφέρνουμε πάντα.
Σε κάποια φάση λοιπόν που θα είστε και οι δύο ήρεμοι (μην το δοκιμάσετε εκνευρισμένοι, θα κάνει τα πράγματα χειρότερα) ζητήστε από το σύντροφό σας να μοιραστεί έναν-δύο τρόπους με τους οποίους κάνετε τη ζωή του πιο δύσκολη και κάντε το ίδιο και για κείνον. Το κλειδί εδώ δεν είναι να αρχίσετε να κατηγορείτε ο ένας τον άλλον ή να κάνετε διαγωνισμό για το ποιος είναι ο πιο ανυπόφορος, αλλά να αναγνωρίσετε τα αδύνατα σημεία σας και να τα δουλέψετε.

Σε συνέχεια του παραπάνω, με τα χρόνια έχετε χτίσει και πολλά θετικά. Ξέρετε ο ένας τα κουμπιά του άλλου, έχετε δημιουργήσει μια κοινή γλώσσα με κοινές αναφορές και αστεία που είναι μόνο αστεία για σας τους δύο.
Το κλειδί λοιπόν είναι ν’ αναγνωρίσετε όλα όσα λειτουργούν στη σχέση σας, όλα αυτά στα οποία είστε καλοί, και να τα ενισχύσετε. Ολα όσα σας προσέλκυσαν αρχικά στον άλλον υπάρχουν ακόμα εκεί, ίσως κρυμμένα κάτω από στρώματα ρουτίνας και καθιστικής ζωής και μιας κάποιας άνεσης που καλλιεργείται με τα χρόνια, αλλά μπορείτε ακόμα να τα βρείτε. Θυμηθείτε και θυμίστε τι σας αρέσει, τι θαυμάζετε ο ένας στον άλλον και σε ποια θεμέλια χτίστηκε η σχέση σας.

Προφανώς, κάθε σχέση είναι μοναδική. Για κάποιους από εσάς, οι παραπάνω ερωτήσεις μπορεί να σας κάνουν να συνειδητοποιήσετε ότι είστε σε καλό δρόμο και ότι απλά χρειάζεται να συνεχίσετε να νοιάζεστε ο ένας για τον άλλον και να το δείχνετε. Για κάποιους άλλους, ίσως διαπιστώσετε πως τα αδύνατά σας σημεία στη σχέση είναι περισσότερα από τα δυνατά, ότι στον σχεσικό απολογισμό που κάνατε τα μείον είναι πολλά περισσότερα από τα συν ή ότι εντέλει δεν μπορείτε να πραγματοποιήσετε τα μελλοντικά σας όνειρα παρέα. Και για μάλλον για τον περισσότερο κόσμο τα πράγματα είναι συνήθως κάπου στη μέση. Ισως σας λείπουν βασικά πράγματα που χρειάζεστε σε μια σχέση, αλλά έχετε κάποια άλλα που σας κάνουν να διστάζετε να τη λήξετε. Ισως χρειάζεστε κάποιον ψύχραιμο και αντικειμενικό τρίτο, είτε ψυχολόγο είτε σύμβουλο γάμου, που να μπορέσει να σας καθοδηγήσει στο πώς να βελτιώσετε την επικοινωνία σας χωρίς να πέφτετε στην παγίδα τού να γίνεστε αμυντικοί.

Το σημαντικό είναι να μην αφήσετε τα προβλήματα ανείπωτα και άλυτα γιατί κάποια στιγμή θα εκραγούν και μαζί πιθανότατα και όλο το πορσελάνινο σερβίτσιο (και η υπόλοιπη ζωή σας). Μη διστάσετε να ζητήσετε επαγγελματική βοήθεια αν τη χρειάζεστε και μη φοβάστε να εκφράσετε τα συναισθήματά σας, ακόμα και αν δεν είναι πάντα ευχάριστα ή θετικά. «Αν είστε σε θέση να επικοινωνείτε ήρεμα και να προσπαθείτε να λύνετε μαζί το κάθε πρόβλημα, οι διαφωνίες σας δεν θα είναι καταστροφικές αλλά εποικοδομητικές», επισημαίνει ο συγγραφέας του Πώς να Αγαπάς κι αυτό είναι κάτι που μαθαίνω ακόμα, στην πρώιμη μέση ηλικία μου.