Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των ευρωπαϊκών χωρών που «κλείνουν» τα σύνορά τους θα δούμε μια διαφορετική ζώνη Σένγκεν με αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της ελεύθερης κυκλοφορίας προς την κατεύθυνση της ασφάλειας, εκτιμά στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» ο Αντριου Γκέντες, καθηγητής Μεταναστευτικών Σπουδών στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο (EUI) και διευθυντής του Κέντρου Μεταναστευτικής Πολιτικής (MPC).
Μετά τη Γερμανία, η Ολλανδία σχεδιάζει να ξεκινήσει ελέγχους στα σύνορά της, ενώ η Γαλλία τους επεκτείνει για επιπλέον έξι μήνες. Πώς βλέπετε τις εξελίξεις αυτές;
Η Γερμανία «κλείνει» τα σύνορά της στοχεύοντας ειδικά σε αιτούντες άσυλο και παράτυπους μετανάστες, και την ίδια ώρα προσπαθεί να φέρει μετανάστες για να εργαστούν. Το ίδιο συμβαίνει στην Ιταλία, που προσπαθεί να στείλει τους αιτούντες άσυλο στην Αλβανία, και την ίδια ώρα προσλαμβάνει μεγάλους αριθμούς μεταναστών εργασίας. Υπάρχει μια αντίφαση, αλλά συμβαίνουν και τα δύο ταυτόχρονα.
Πώς εξηγείτε την αντίφαση αυτή;
Βλέπουμε σημαντικές αλλαγές στην Ευρώπη, όπου δεξιά λαϊκιστικά αντι-μεταναστευτικά κόμματα έχουν γίνει μέρος των συμβατικών κομμάτων. Ηταν στο περιθώριο, αλλά διασφαλίζουν τώρα υψηλά ποσοστά, 28% στην Αυστρία, 23% στην Ολλανδία, 30% στην Ιταλία, κάτι που έχει αντίκτυπο στη μεταναστευτική πολιτική στις χώρες αυτές αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η συμπεριφορά των πολιτών έναντι των μεταναστών έχει να κάνει με διάφορες εμπειρίες. Υπάρχει διχασμός μεταξύ των νέων και των ηλικιωμένων, μεταξύ των κατοίκων στις πόλεις και αυτών στην περιφέρεια. Υπάρχουν διαφορετικοί λόγοι για την ύπαρξη διχασμών στις κοινωνίες και τα πολιτικά συστήματα και η μετανάστευση τους τροφοδοτούν. Τα υποκείμενα αίτια έχουν να κάνουν με τον μετασχηματισμό των ευρωπαϊκών κοινωνιών, ιδίως διότι άνθρωποι μένουν πίσω.
Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των χωρών που «κλείνουν» τα σύνορά τους κινδυνεύει η ζώνη Σένγκεν;
Βλέπουμε μια διαφορετική ζώνη Σένγκεν. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο η Σένγκεν χαίρει εκτίμησης ανάμεσα στους Ευρωπαίους. Βλέπουν την ελεύθερη κυκλοφορία ως επίτευγμα, και είναι. Θα δούμε ίσως κάποιες αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της ελεύθερης κυκλοφορίας προς την κατεύθυνση της ασφάλειας αντί της ελευθερίας. Για την ΕΕ θα ήταν ζημιογόνο να απολέσει κάτι που έχει αξία για τους πολίτες της. Η στροφή της Γερμανίας οφείλεται στην ισχυρή επίδοση της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) στις περιφερειακές εκλογές. Οι έλεγχοι είναι προσωρινοί, παρότι μπορεί να επεκταθούν, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Σένγκεν θεσμοθετήθηκε με στόχο την περαιτέρω οικονομική ενοποίηση. Η εισαγωγή ελέγχων στα σύνορα έχει κόστος. Θα αποδειχθεί κοστοβόρα αν κρατήσει για μεγάλο διάστημα, κάτι που θα ληφθεί υπόψη.
Οι ηγέτες ζήτησαν νέα οδηγία επιστροφών. Θα λύσει τα προβλήματα;
Ενα σύστημα ασύλου χωρίς τη δυνατότητα επιστροφών αυτών των οποίων έχουν απορριφθεί οι αιτήσεις χάνει την αξιοπιστία του. Το ποσοστό των επιστροφών είναι χαμηλό, περίπου 20%. Βλέπουμε επίσης ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον από τους ευρωπαίους ηγέτες για το πώς μπορούν να δουλέψουν με τρίτες χώρες για να σταματήσουν την έλευση ανθρώπων. Βλέπουμε πιο εντατικές συνεργασίες με την Τουρκία, καθώς υπάρχει η δήλωση ΕΕ – Τουρκίας, αλλά και με Αίγυπτο, Λιβύη, Τυνησία. Είναι ενδεικτική η περίπτωση της Γερμανίας όπου ένας μεγάλος αριθμός αιτήσεων ασύλου έχουν απορριφθεί, αλλά οι αιτούντες παραμένουν στη χώρα. Για να επιστρέψουν πρέπει να τους δεχθούν οι τρίτες χώρες.
Βλέπουμε ότι η Τουρκία παρά τη συμφωνία δεν συνεργάζεται στις επιστροφές. Μπορεί οι συμφωνίες με τις τρίτες χώρες να αποδώσουν;
Αυτό είναι ένα από τα βασικά προβλήματα της μεταναστευτικής πολιτικής. Οι χώρες τις οποίες αφορούν οι επιστροφές είναι λιγότερο πιθανό να τις δεχθούν. Χώρες όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Τυνησία, η Λιβύη απαιτούν ευρύτερες από τον μεταναστευτικό έλεγχο συμφωνίες, που να περιλαμβάνουν μέτρα οικονομικής ανάπτυξης. Από την πλευρά της ΕΕ η μεταναστευτική διπλωματία είναι δύσκολη, διότι η ΕΕ έχει αξίες και τη δέσμευσή της στα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ καλείται να συνεργαστεί με καθεστώτα που δεν έχουν αυτές τις αξίες και τις δεσμεύσεις αυτές. Το ζήτημα των επιστροφών είναι μια βασική αδυναμία στην ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική και για αυτό υπάρχει αυτή η έμφαση στο να εμποδίζονται οι μετανάστες να αναχωρούν από τις τρίτες χώρες. Καταλήγουν, όμως, σε Αίγυπτο, Τυνησία, Λιβύη όπου γνωρίζουμε ότι υπάρχουν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ιταλία υπό την ηγεσία ενός κόμματος της ριζοσπαστικής Ακροδεξιάς έχει γίνει καίριος παίκτης στη μετανάστευση. Το είδαμε στη συνάντηση που οργάνωσε η Μελόνι, πριν ξεκινήσει το πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπου ήταν και ο Ορμπαν, αλλά και στα κέντρα στην Αλβανία, τα οποία αμφισβητήθηκαν από το δικαστήριο. Οι διαδικασίες στην Αλβανία κοστίζουν εννέα φορές περισσότερο από ό,τι αν γίνονταν στην Ιταλία.
Υπάρχει επίσης η συζήτηση για τις ασφαλείς χώρες και τις ασφαλείς ζώνες στη Συρία. Θεωρείτε ότι μπορεί να υπάρξουν συγκεκριμένες αποφάσεις;
Στην Ολλανδία υπήρξε ένας συμβιβασμός στην κυβερνητική συμφωνία για το Μεταναστευτικό στη βάση επιστροφής Σύρων σε μέρη της Συρίας που θεωρούνται ασφαλή. Είναι μια νέα εξέλιξη, αλλά θα δούμε αν μπορεί να εφαρμοστεί. Σήμερα ο διαχωρισμός αφορά ασφαλείς και μη χώρες, όχι περιοχές. Είναι ένα ζήτημα που μπορεί να αμφισβητηθεί από τα δικαστήρια. Τα δικαστήρια ζητούν σεβασμό των δικαιωμάτων βάσει του διεθνούς και του ευρωπαϊκού δικαίου.
Η αναστολή ασύλου από την Πολωνία αποτελεί κακό προηγούμενο;
Η αναστολή του δικαιώματος στο άσυλο είναι αρκετά δραματική εξέλιξη. Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη ότι η Πολωνία φιλοξενεί εκατομμύρια ανθρώπους από την Ουκρανία, αλλά και την εργαλειοποίηση των μεταναστών από τη Λευκορωσία. Το πλαίσιο είναι σημαντικό, αλλά η απομάκρυνση μιας ευρωπαϊκής χώρας από μια βασική δέσμευση του διεθνούς δικαίου θα μπορούσε είναι ένα ανησυχητικό σήμα. Αλλες περιοχές στον κόσμο φιλοξενούν περισσότερους μετανάστες από ό,τι η Ευρώπη. Το σήμα που δόθηκε δεν πέρασε απαρατήρητο.
Θα δούμε καλύτερη μεταναστευτική πολιτική με την εφαρμογή του νέου Συμφώνου;
Το νέο Σύμφωνο θα εφαρμοστεί το 2026. Επιβεβαιώνει την κατεύθυνση που προσπαθεί εδώ και χρόνια να θεσμοθετήσει η ΕΕ με αυστηρότερα σύνορα, με ένα σύστημα ελέγχου που δίνει εμπιστοσύνη στους πολίτες. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα της ΕΕ σε αυτά τα ζητήματα έχει παίξει ρόλο στην άνοδο της ριζοσπαστικής Δεξιάς. Οι ηγέτες πρέπει να δείξουν ότι έχουν τον έλεγχο. Το Σύμφωνο προσπαθεί να επαναφέρει την αλληλεγγύη η οποία κατάρρευσε το 2015 και τώρα η βασική ιδέα είναι η ευέλικτη αλληλεγγύη. Θα είναι ο τρόπος για να σωθεί ο κανονισμός του Δουβλίνου.
Πηγή: tanea.gr
