Οι οιωνοσκόποι έχουν πιάσει δουλειά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 20 Ιανουαρίου ξημερώνει άλλη μέρα, με νέους κανόνες. Ποιους όμως;
Οι οικονομολόγοι υποτίθεται ότι πιστεύουμε στο «εργοδικό αξίωμα», το οποίο επιτρέπει να αξιοποιούνται παρατηρήσεις από το παρελθόν για να προβλεφθεί το μέλλον. Σε αντίθεση με όσους πιστεύουν στη μοναδικότητα της Ιστορίας, οι οικονομέτρες πιστεύουν ότι το μέλλον είναι κάτι σαν «στατιστική σκιά» του παρελθόντος: Αξιοποιούμε πράγματα που (νομίζουμε ότι) μάθαμε για να εκφράσουμε άποψη για μελλοντικά ενδεχόμενα. Επειδή (ακόμη και οικονομολόγοι) δεν πιστεύουν ότι κάτι επαναλαμβάνεται ακριβώς, χρησιμοποιούν μαθηματικά μοντέλα για να επιχειρηματολογήσουν για το ποιες δυναμικές κυριαρχούν, πού και πώς. Ποιο από πολλά διαθέσιμα μοντέλα να διαλέξεις όμως;
Η σαρωτική νίκη Τραμπ ήταν καθαρά προσωπική. Το παλαιό κόμμα έδωσε εξετάσεις το 2016, απέτυχε και έχει αντικατασταθεί από κάτι άλλο. Περισπούδαστες αναλύσεις που θεμελίωναν τη στρατηγική των αντιπάλων του κατέρρευσαν. Αλλά και το ιδεολογικό αποτύπωμα δύσκολα περιορίζεται σε καλούπι.
Πώς λειτουργεί και πού οδηγεί η νέα κατάσταση; Υπάρχουν ιστορικά προηγούμενα;
Κάποιες ενδείξεις ίσως προϊδεάζουν. Ο 45ος (και σύντομα 47ος) πρόεδρος εμφανίστηκε το βράδυ του θριάμβου του περιτριγυρισμένος από τους δικούς του: τέσσερις γενιές (πεθερός, παιδιά, νύφες και γαμπροί, εγγόνια), τον αντιπρόεδρο, 3-4 δισεκατομμυριούχους με περιουσία πολλαπλάσια του ΑΕΠ της Ελλάδας και κάποιους συνεσταλμένους συνεργάτες. Το δεύτερο στοιχείο είναι μια φωτογραφία του Ντόναλντ του νεότερου ποζάροντας με γόνο άλλης δυναστείας σε κυνήγι με γεράκια.
Τα δύο στοιχεία προϊδεάζουν για Αυλή. Οχι του Λουδοβίκου ΙΔ’, καθώς εκείνος συνδιαλεγόταν με αριστοκράτες με προϋφιστάμενη βάση. Ούτε του Κόκκινου Τσάρου, που χρειάστηκε 20 χρόνια και κύματα διώξεων για να απαλλαγεί από Μπολσεβίκους. Ο 47ος επαίρεται ότι τα κατάφερε με δικές του δυνάμεις, φτιάχνει μόνος του πώς θα κυβερνήσει, διαμορφώνει ιδεολογία σε πραγματικό χρόνο.
Αναζητούμε, λοιπόν, πώς μπορεί να λειτουργεί μια Αυλή αποτελούμενη από δύο στοιχεία: ανθρώπους με προσωπική αναφορά στον αρχηγό και άλλους που ευθυγραμμίζουν τα επιχειρηματικά τους συμφέροντα με αυτόν. Οι δύο θα συνασπίζονται μεταξύ τους διεκδικώντας την προσοχή του ηγεμόνα. Μια τέτοια Αυλή θα ορίζει το δικό της συμφέρον ως εθνικό, ενώ τεχνοκρατικά, συνταγματικά και άλλα φρένα θα αντιμετωπίζονται ως εμπόδια προς παράκαμψη. Η εξουσία εξελίσσεται ως παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος: ό,τι κερδίζει κάποιος το παίρνει από άλλους. Ευτυχώς, σήμερα, δεν απαιτείται αιματοχυσία.
Το κυνήγι με γεράκια έγινε μόδα όταν η δυναστεία των Καρολιδών υπερίσχυσε στο βασίλειο των Φράγκων, τον 9ο αιώνα. Τον Μεγάλο διαδέχθηκαν άλλοι Κάρολοι (Παχύς, Φαλακρός) και Λουδοβίκοι (Ευλαβής, Γερμανός), ενώ η αριστοκρατία ανανεώθηκε πλήρως. Το κράτος ακολουθούσε τον αυτοκράτορα και όχι αυτός το κράτος. Η Ευρώπη δεν γύρισε ποτέ σε αυτό που ήταν πριν – και έτσι σήμερα έχουμε ξεχωριστούς Γάλλους και Γερμανούς. Ενα τέτοιο μοντέλο προφεουδαρχικής Αυλής –πανίσχυρος CEO σε πολυπλόκαμη εταιρεία συμμετοχών που μεγιστοποιεί το κεφάλαιο ενός κλειστού κύκλου μετόχων – προβάλλει σαν εναλλακτική μέθοδος διακυβέρνησης. Διαφέρει από αυτή που στοχεύουμε εμείς: κράτος δικαίου με απρόσωπους κανόνες που σέβεται τον ορθό λόγο και δικαιώματα και έτσι παίζει παιχνίδια θετικού αθροίσματος από τα οποία όλοι μπορούν να κερδίσουν.
Γνώστες ιστορικών ή επιχειρηματικών υποδειγμάτων πιθανόν να βρουν πιο ταιριαστούς παραλληλισμούς. Το σίγουρο είναι ότι όσο αναζητούνται αναλυτικά μοντέλα, στην Αυλή θα μεσουρανούν μοντέλα άλλου είδους.
Ο Πλάτων Τήνιος είναι οικονομολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά
Πηγή: tanea.gr
