Οι σχετικά ομαλές αμερικανικές εκλογές ήταν μια καλή είδηση για όσους ανησυχούν για την αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος. Ωστόσο, η εξάπλωση της παραπληροφόρησης που επιχείρησε να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στην ψηφοφορία και να προκαλέσει χάος ήταν ανησυχητική, με τους ειδικούς να προβλέπουν ότι αυτό το φαινόμενο θα επιδεινωθεί στο μέλλον. Η παραπληροφόρηση έχει πλέον εξελιχθεί σε πρωτοφανή απειλή για τη δημοκρατία, όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και διεθνώς, όπως είδαμε το 2024, έτος πολλών εκλογικών αναμετρήσεων ανά τον κόσμο.
Αμερικανοί αναλυτές είχαν προειδοποιήσει από τις αρχές του έτους ότι η σύγκλιση κρίσιμων γεγονότων, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, στα παραδοσιακά μέσα και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε συνδυασμό με ένα κλίμα αυξανόμενου αυταρχισμού, βαθιάς δυσπιστίας και πολιτικής αστάθειας, θα ενίσχυε τους κινδύνους από την προπαγάνδα, τα ψεύδη και τις θεωρίες συνωμοσίας. Αν και οι έρευνες καταδεικνύουν ότι η παραπληροφόρηση έχει περιορισμένη άμεση επίδραση στις εκλογικές επιλογές, η διάδοσή της από πολιτικούς ηγέτες μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες λαμβάνουν αποφάσεις. Επιπλέον, μπορεί να προσφέρει παραπλανητικά επιχειρήματα που θέτουν σε κίνδυνο τη δημοκρατία ή τη δημόσια υγεία, όπως συνέβη με τις εκκλήσεις για ένοπλη αντίσταση εναντίον του Κογκρέσου ή την απόρριψη του εμβολιασμού.
Αποσπασματικές λύσεις
Η κλίμακα του προβλήματος είναι τεράστια και οι λύσεις αποσπασματικές, ιδίως σε μια εποχή πολιτικής αναποτελεσματικότητας, ίσως και αδυναμίας. Στις ΗΠΑ, οι ανησυχίες για τον πληθωρισμό, την ασφάλεια των συνόρων και τα πολιτισμικά ζητήματα, όπως η φυλή, το φύλο και η σεξουαλικότητα, σε συνδυασμό με τη δυσαρέσκεια προς τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν και την απογοητευτική του εμφάνιση στο περιβόητο ντιμπέιτ, άνοιξαν τον δρόμο για την εντυπωσιακή επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ, παρά τις χονδροειδείς αναλήθειές του – μια από τις προσφιλείς τακτικές του. Παράλληλα, η παραπληροφόρηση διαμόρφωσε τις απόψεις για τους υποψηφίους, επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο οι ψηφοφόροι αξιολόγησαν τις επιδόσεις των ηγετών και κέρδισε εκτεταμένη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης.
Κατά την προεκλογική περίοδο, κυκλοφόρησαν διαβόητες ψευδείς ιστορίες, όπως ότι μετανάστες έτρωγαν γάτες και σκύλους, ή ότι τα χρήματα για ανακούφιση από τον τυφώνα κατευθύνονταν σε μετανάστες χωρίς χαρτιά. Ενα άλλο παράδειγμα ήταν η διασπορά ενός ψεύτικου βίντεο που έδειχνε έναν Αϊτινό να παραδέχεται ότι είχε ψηφίσει παράνομα σε κομητείες – Gwinnett και Fulton – της Τζόρτζια, αλλά αποδείχθηκε ότι ήταν ένα ψεύτικο βίντεο και μάλιστα ρωσικής προέλευσης. Αυτές οι ψευδείς αφηγήσεις διαδόθηκαν ευρέως στα κοινωνικά δίκτυα, προωθήθηκαν από «μιμίδια», υιοθετήθηκαν από τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης και ενισχύθηκαν από τους κορυφαίους πολιτικούς παράγοντες, γεγονός που τις έκανε μέρος του προεκλογικού διαλόγου.
Ψευδείς ισχυρισμοί
Η ερευνητική ομάδα καταγραφής του NewsGuard ψευδών ή κατάφωρα παραπλανητικών ισχυρισμών σχετικά με τις εκλογές, λίγες ημέρες πριν από την εκλογική αναμέτρηση είχε καταγράψει:
963 ιστοσελίδες
που έχουν επισημανθεί για επανειλημμένη δημοσίευση ψευδών ή παραπλανητικών ισχυρισμών σχετικά με τις εκλογές.
793 λογαριασµούς
στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κανάλια βίντεο, τα οποία συνδέονται με εκδότες που δημοσιεύουν επανειλημμένα ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες για τις εκλογές.
1.283 κοµµατικού
περιεχομένου ιστοσελίδες που προσποιούνται πως είναι πολιτικά ουδέτερα τοπικής εμβέλειας μέσα ενημέρωσης. Πολλές από αυτές τις ιστοσελίδες, αναφέρεται ότι έχουν συγκεκαλυμένη χρηματοδότηση, χωρίς να το αποκαλύπτουν στους αναγνώστες, και συχνά χρησιμοποιούν ουδέτερους τίτλους.
Παρά τη διάχυση παραπληροφόρησης, η ημέρα των εκλογών εξελίχθηκε σχετικά ομαλά, με μεμονωμένα περιστατικά, όπως απειλές για τοποθέτηση βομβών σε πέντε πολιτείες-κλειδιά, αλλά χωρίς σοβαρά προβλήματα. Το μεγάλο προβάδισμα του Ντόναλντ Τραμπ επέτρεψε τη γρήγορη έκβαση της προεδρικής αναμέτρησης. Αμερικανοί αναλυτές αναφέρουν ότι η Ρωσία, το Ιράν και η Κίνα ενίσχυσαν τη χρήση παραπληροφόρησης στα αγγλικά, με κοινό στόχο την υπονόμευση της εμπιστοσύνης στις εκλογές και τη δημοκρατία. Η Ρωσία, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι προώθησε σκηνοθετημένα βίντεο κατά της αντιπροέδρου Κάμαλα Χάρις και του κυβερνήτη της Μινεσότα, Τιμ Βαλζ.
Ριζικές αλλαγές
Η ήρεμη διεξαγωγή των εκλογών έδωσε επιχειρήματα στις ομάδες που στηρίζουν την προστασία των δικαιωμάτων ψήφου, επιβραδύνοντας τη συζήτηση για ριζικές αλλαγές στις διαδικασίες. Κατά την προεκλογική περίοδο, ο Τραμπ είχε εκφράσει την επιθυμία για μία μόνο ημέρα ψηφοφορίας, επικαλούμενος ανυπόστατους ισχυρισμούς περί εκτεταμένης νοθείας, κυρίως μέσω επιστολικής ψήφου, τους οποίους όμως εγκατέλειψε όταν βεβαιώθηκε για την εκλογική του νίκη και την αθρόα συμμετοχή φίλα προσκείμενων.
Στο πλαίσιο των μελλοντικών πολιτικών αναμετρήσεων, είναι κρίσιμο οι πολίτες να κατανοήσουν πώς το σημερινό οικοσύστημα πληροφόρησης συχνά προωθεί αναλήθειες και διαστρεβλώνει τις απόψεις τους για καίρια ζητήματα. Στις μέρες μας, πολλές κορυφαίες πλατφόρμες είναι ορύγματα φημών, ψευδών πληροφοριών και κραυγαλέων ψεμάτων. Δυστυχώς, διαδίδονται ευρέως και τα βλέπουν εκατομμύρια άνθρωποι. Ο ουσιαστικός έλεγχος του περιεχομένου από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι πλέον επιτακτικός, καθώς αυτές έχουν εξελιχθεί σε εστίες ψευδών πληροφοριών και δυστυχώς μίσους και λαϊκισμού. Αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί, θα είναι όλο και πιο δύσκολο στο όχι μακρινό μέλλον να ξεχωρίσουμε την αλήθεια από τον μύθο. Μια τέτοια εξέλιξη θα υπονομεύσει τις δημοκρατικές κοινωνίες και την ικανότητά τους να επιλύσουν σημαντικά προβλήματα με νηφάλια αντιπαράθεση, σύνεση κι εν τέλει αποτελεσματικότητα.
Ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος είναι καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Πηγή: tanea.gr
