Γεννημένος το 1937 στη Μεγάλη Βρετανία, ο διεθνούς φήμης αρχαιολόγος Colin Renfrew που απεβίωσε στις 25 Νοεμβρίου, θα μνημονεύεται στο μέλλον επάξια για τη συνεισφορά του στην κατανόηση των πρώιμων ανθρώπινων κοινωνιών και των πολιτιστικών εξελίξεων κατά την προϊστορική περίοδο, ιδιαίτερα μέσω της εφαρμογής των φυσικών επιστημών στην αρχαιολογία.
Ο Colin Renfrew σπούδασε στην Οξφόρδη και αργότερα δίδαξε σε διάφορα πανεπιστήμια, ενώ υπηρέτησε ως καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, όπου διατέλεσε και διευθυντής του Εργαστηρίου Αρχαιολογίας.
Η σημαντική συνεισφορά του στην αρχαιολογική έρευνα και σκέψη, καθώς και τα ιστορικά συμπεράσματα που προέκυψαν από την εργασία του έχουν κινηθεί σε διάφορους άξονες:
Ο Renfrew ανέπτυξε τη θεωρία της μετάδοσης πολιτισμού (cultural transmission) που υποστήριζε ότι οι πολιτιστικές αλλαγές και οι εξελίξεις δεν συμβαίνουν τυχαία ή μόνο μέσω φυσικών φαινομένων, αλλά μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και της επικοινωνίας. Η θεωρία του εστιάζει στην εξήγηση του τρόπου με τον οποίο νέες τεχνολογίες και ιδέες μεταδίδονται από κοινωνία σε κοινωνία και πώς αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν την εξέλιξη των ανθρώπινων πολιτισμών.
Ήταν επίσης πρωτοπόρος στη χρήση νέων τεχνικών στην αρχαιολογία, όπως η αρχαιομετρία (χρησιμοποίηση της χημείας και της φυσικής για την ανάλυση αρχαιολογικών ευρημάτων). Η χρήση αυτών των τεχνικών βοήθησε στην ακριβέστερη χρονολόγηση των ευρημάτων και στην αναπαράσταση της καθημερινής ζωής των πρώιμων κοινωνιών.
Ο Renfrew είχε κάνει εκτενείς έρευνες πάνω στην ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας κατά τη Νεολιθική Εποχή. Συγκεκριμένα, μελέτησε τις διαδικασίες εξημέρωσης των φυτών και των ζώων και πώς αυτή η αλλαγή οδήγησε σε σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές, επηρεάζοντας την ανάπτυξη της αστικοποίησης και των πρώτων πόλεων.
Μελέτησε ενδελεχώς την προϊστορία του Αιγαίου και των νησιών του (Μήλος, Κέρος, κλπ.), εστιάζοντας στον ρόλο των θαλάσσιων επικοινωνιών στην ανάπτυξη των πρώτων εμπορικών δικτύων στην περιοχή. Στην έρευνά του για την Αιγαιακή προϊστορία, υποστηρίζει ότι οι εμπορικές και πολιτισμικές ανταλλαγές ήταν σημαντικές για την ανάπτυξη των πρώτων μεγάλων πολιτισμών στην περιοχή.
Πολλά από τα βιβλία του θεωρούνται κλασικά για την αρχαιολογική σκέψη:
Η Αρχαιολογία της Λατρείας: Το Ιερό στη Φυλακωπή (The Archaeology of Cult: The Sanctuary at Phylakopi, 1985), όπου εξετάζει την κοινωνική και πολιτιστική λειτουργία των θρησκευτικών χώρων στο Αιγαίο κατά την αρχαιότητα.
Προϊστορία: Η ανάπτυξη του ανθρώπινου μυαλού (Prehistory: The Making of the Human Mind, 2007), όπου παρουσιάζει την εξέλιξη του ανθρώπινου νου και τη σύνδεσή του με την προϊστορική αρχαιολογία.
Οι απαρχές του πολιτισμού (The Origins of Civilization, 2008), όπου αναλύει την προέλευση των πρώτων πολιτισμένων κοινωνιών και τις μεταβατικές φάσεις της ανθρώπινης εξέλιξης.
Το έργο του Colin Renfrew επηρέασε σημαντικά τον τρόπο που κατανοούμε την προϊστορία και την ανάπτυξη των πρώτων ανθρώπινων κοινωνιών, προσφέροντας νέες μεθόδους και προσεγγίσεις για την ανάλυση των αρχαιολογικών δεδομένων.
Οι σχέσεις με την Ελλάδα
Ο σημαντικός Άγγλος προϊστορικός αρχαιολόγος είχε αναπτύξει σημαντική σχέση με τις αρχαιολογικές έρευνες στην Ελλάδα, τόσο μέσω της προσωπικής του εμπλοκής σε ανασκαφές όσο και μέσω της θεωρητικής του συνεισφοράς στην αρχαιολογία του Αιγαίου και της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου.
Συμμετείχε ενεργά σε ανασκαφές στην Ελλάδα, ειδικότερα σε αρχαιολογικές θέσεις του Αιγαίου. Το έργο του στην περιοχή συνδέθηκε κυρίως με τη μελέτη των Αιγαιακών πολιτισμών και την ανάπτυξη θεωριών που σχετίζονταν με την προϊστορία της περιοχής. Μία από τις πιο σημαντικές εργασίες του αναπτύχθηκε γύρω από τα ευρήματα στην αρχαία πόλη της Φυλακώπης στη Μήλο. Από τη δεκαετία του 1970, συμμετείχε στις ανασκαφές αυτής της αρχαιολογικής θέσης, η οποία θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική για την ανάπτυξη του Αιγαιακού πολιτισμού. Στην αρχή, οι έρευνες ήταν προσανατολισμένες προς την ανακάλυψη και την κατανόηση των θρησκευτικών και πολιτιστικών πρακτικών των πρώιμων κοινωνιών της περιοχής, ενώ ο Renfrew συνέβαλε καθοριστικά στην ερμηνεία των ευρημάτων, εστιάζοντας ιδιαίτερα στη σημασία των θρησκευτικών χώρων και του ρόλου τους στις κοινωνικές δομές των προϊστορικών πολιτισμών του Αιγαίου.
Κοινωνική Αρχαιολογία
Ο Renfrew διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη της θεωρίας της Κοινωνικής Αρχαιολογίας και της πολιτιστικής μετάδοσης, που επηρέασαν τις αρχαιολογικές έρευνες σε όλον τον κόσμο και την Ελλάδα. Με βάση τις θεωρίες του, οι αρχαιολόγοι άρχισαν να αντιλαμβάνονται τη μετάδοση ιδεών και τεχνολογιών όχι ως τυχαία ή γραμμική διαδικασία, αλλά ως αποτέλεσμα κοινωνικών σχέσεων και επικοινωνίας.
Ένα από τα πιο σημαντικά θέματα που ανέδειξε ο Renfrew είναι η Νεολιθική Επανάσταση και οι κοινωνικές αλλαγές που προκάλεσε στην περιοχή του Αιγαίου. Εξετάζοντας την εμφάνιση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, υποστήριξε ότι οι κοινωνικές και πολιτιστικές μεταβολές της Νεολιθικής περιόδου στην Ελλάδα ήταν το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης με άλλες κοινωνίες, ενώ παράλληλα επηρέασαν την ανάπτυξη των πρώτων οργανωμένων κοινωνιών και πόλεων, λαμβάνοντας υπόψη επίσης τη σημασία των θαλάσσιων επικοινωνιών και την ανάπτυξη εμπορικών δικτύων στον αρχαίο κόσμο.
Συνολικά, η συμβολή του Colin Renfrew υπήρξε πολυδιάστατη και ανεκτίμητη, τόσο από την άποψη της έρευνας και των ανασκαφών όσο και μέσω της ανάπτυξης θεωρητικών πλαισίων που συνεχίζουν να επηρεάζουν μέχρι σήμερα την αρχαιολογική σκέψη.
www.ertnews.gr
Πηγή: ertnews.gr
