Υποχρεωτικά “πράσινες” όλες οι νεόδμητες κατοικίες από το 2030 και μετά

Του Νίκου Ρουσάνογλου

“Επανάσταση” στη δόμηση και τον τρόπο κατασκευής νέων κτιρίων κατοικιών, φέρνει η κοινοτική οδηγία 1275 που ψηφίστηκε τον περασμένο Απρίλιο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και εισάγει νέα δεδομένα στην αγορά ακινήτων. Έχοντας θέσει συγκεκριμένους στόχους μείωσης των εκπομπών ρύπων από τα κτίρια, υφιστάμενα και νεόδμητα, η οδηγία συνοδεύεται και από συγκεκριμένες ημερομηνίες – ορόσημα, που θα πρέπει να ακολουθήσουν τα κράτη-μέλη, προσαρμόζοντας τη σχετική νομοθεσία.

Με δεδομένη την υπόθεση του ΝΟΚ και των “μπόνους” που δίνονταν, επιτρέποντας πρόσθετη δόμηση καθ’ υπέρβαση του εκάστοτε συντελεστή δόμησης (κάτι που τελικά το ΣτΕ έκρινε παράνομο), είναι προφανές ότι η νέα οδηγία της Ε.Ε., έρχεται να ανατρέψει εκ νέου το σκηνικό, απαιτώντας άμεσα αντανακλαστικά από την Πολιτεία, αλλά και την αγορά. Συγκεκριμένα, όπως ορίζεται, από την 1η Ιανουαρίου του 2030 και μετά, όλα τα νέα κτίρια κατοικιών θα πρέπει να είναι μηδενικών εκπομπών ρύπων. Ουσιαστικά δηλαδή καθίσταται υποχρεωτική η σχετική πρόβλεψη και μάλιστα με πολύ αυστηρότερο πλαίσιο, έναντι του υφιστάμενου, όπου ναι μεν οι νέες κατοικίες ήταν “πράσινες”, ωστόσο, αυτό αποτελούσε και μέρος μιας πολιτικής “μπόνους”, όπου ο κατασκευαστής λάμβανε πρόσθετη επιφάνεια από την επιτρεπόμενη, λόγω της προσθήκης των πράσινων τεχνολογιών.

Από το 2030 αυτό θα πρέπει να αποτελεί υποχρέωση για κάθε νέο κτίριο (και από το 2028 για τα νέα δημόσια ακίνητα) και μάλιστα με πολύ αυστηρότερες προδιαγραφές, καθώς τα κτίρια μηδενικών εκπομπών ρύπων είναι ακόμα πιο αποδοτικά σε σχέση με το σημερινό Α+ του ενεργειακού πιστοποιητικού. Άλλωστε, θα θεσπιστεί μια ακόμα κατηγορία στα ενεργειακά πιστοποιητικά πανευρωπαϊκά, με τη σήμανση Α0, για να δείχνει τις μηδενικές εκπομπές.

Τι σημαίνει κτίριο μηδενικών εκπομπών ρύπων

Τα κτίρια μηδενικών εκπομπών ρύπων ουσιαστικά έχουν δυνατότητες, όπως παραγωγή ενέργειας επιτόπου, ή από κοντινές ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας), π.χ. από φωτοβολταϊκά ζεύγη, συστήματα γεωθερμίας, αντλίες θερμότητας, υδροηλεκτρική ενέργεια και βιομάζα. Σε κάθε περίπτωση, η τροφοδότηση του κτιρίου με ενέργεια θα πρέπει να γίνεται από εναλλακτικές πηγές, χωρίς τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Πρόκειται για ακίνητα πολύ χαμηλών ενεργειακών απαιτήσεων, που ασφαλώς θα έχουν και σημαντικά υψηλότερο κόστος σε σχέση με τα σημερινά “πράσινα” κτίρια κατοικιών, καθώς όχι μόνο θα πρέπει να έχουν εγκατεστημένα φωτοβολταϊκά (όχι μόνο την απαιτούμενη υποδομή για εγκατάσταση), αλλά και μπαταρίες για την αποθήκευση της παραγόμενης ενέργειας και επίσης να συνδυάζονται με συστήματα θέρμανσης/ψύξης που να χρησιμοποιούν ενέργεια από άλλες πηγές, απαλλαγμένες από άνθρακα.

Τι θα ισχύσει για τα υφιστάμενα κτίρια κατοικιών

Τα ίδια θα πρέπει να εφαρμοστούν σταδιακά και για τα σημερινά κτίρια κατοικιών, αλλά με ορίζοντα συμμόρφωσης το 2050. Δηλαδή, δίνεται ένα χρονικό περιθώριο 25 ετών, για να πραγματοποιηθούν ανάλογες παρεμβάσεις και στα σημερινά κτίρια κατοικιών. Το θετικό είναι ότι με τη νέα εκδοχή της οδηγίας που τελικά ήταν και εκείνη που ψηφίστηκε, έχει αρθεί η επιβολή κυρώσεων, όπως το να μην μπορούν να πουληθούν, ή να νοικιαστούν κατοικίες, που δεν έχουν αναβαθμιστεί ενεργειακά. Ωστόσο, πηγές της αγοράς εκτιμούν ότι κάποια κράτη-μέλη, πιθανώς ακόμα και η Ελλάδα, να επιλέξουν τελικά να εφαρμόσουν αυτήν την “κύρωση” ως κίνητρο για να πραγματοποιηθούν οι απαιτούμενες ενεργειακές αναβαθμίσεις. 

Πλέον όμως, παρέχεται στα κράτη-μέλη η ελευθερία να σχεδιάσουν τις απαιτούμενες πολιτικές, ώστε να επιτύχουν τον πανευρωπαϊκό στόχο της μείωσης των ρύπων από τα κτίρια κατά 16% έως το 2030 και κατά 20%-22% έως το 2035. Επίσης, μπορούν να επιλέξουν τον αριθμό των κτιρίων, των επιμέρους διαμερισμάτων, αλλά και της επιφάνειας του κτιριακού αποθέματος που θα πρέπει να αναβαθμιστεί ενεργειακά.

Ποιες κατηγορίες κτιρίων εξαιρούνται από όλα  τα παραπάνω:

1) Κτίρια διατηρητέα, αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ή ιστορικής σημασίας, εφόσον η συμμόρφωσή τους με την οδηγία θα οδηγούσε σε αλλοίωση του χαρακτήρα, ή της εμφάνισής τους, ή αν η αναβάθμιση δεν είναι τεχνική εφικτή, ή οικονομικά δυνατή.

2) Κτίρια που χρησιμοποιούνται ως θρησκευτικοί χώροι λατρείας (π.χ. εκκλησίες, μοναστήρια κ.τ.λ.)

3) Ημιτελή/προσωρινά κτίρια με χρήση λιγότερη των 2 ετών, βιομηχανικά κτίρια, εργαστήρια/βιοτεχνίες και μη οικιστικά αγροκτήματα (π.χ. στάβλοι, αποθήκες σιλό κ.τ.λ.) με χαμηλή ζήτηση ενέργειας.

4) Κατοικίες που χρησιμοποιούνται είτε λιγότερο από 4 μήνες τον χρόνο (π.χ. εξοχικά), ή εναλλακτικά για μικρό χρονικό διάστημα, που σε κάθε περίπτωση δεν ξεπερνά το 25% της ετήσιας προσδοκώμενης κατανάλωσης ενέργειας.

5) Αυτοτελή κτίρια με καθαρή επιφάνεια μικρότερη των 50 τ.μ.

6) Κτίρια των ενόπλων δυνάμεων ή άλλα ακίνητα που εξυπηρετούν ανάλογους σκοπούς, πλην των συγκροτημάτων κατοικιών, ή γραφείων που στεγάζουν προσωπικό των ένοπλων δυνάμεων.

Ποια η εικόνα του σημερινού κτιριακού αποθέματος της Ελλάδας

Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ για τις συνθήκες διαβίωσης των νοικοκυριών, που πραγματοποιήθηκε το 2023, προκύπτει ότι το 88% του συνολικού πληθυσμού της χώρας δεν έχει πραγματοποιήσει καμία βελτίωση στην κατοικία που μένει μόνιμα τα τελευταία πέντε χρόνια. Επομένως, τα προγράμματα “Εξοικονομώ” που έχουν τρέξει με σημαντικά κονδύλια από το 2018 και μετά, ναι μεν έχουν αντίκρισμα, αλλά ακόμα όχι στην κλίμακα που απαιτείται. 

Ένα ακόμα σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι ακόμα και σήμερα, σχεδόν 1 στα 2 νοικοκυριά, ή το 47,1% του πληθυσμού δηλώνει ότι χρησιμοποιεί ως κύρια πηγή θέρμανσης το πετρέλαιο. Ένα πρόσθετο 21,1% χρησιμοποιεί αποκλειστικά καυσόξυλα, ενώ 20,6% επιλέγει την ηλεκτρική ενέργεια, χρησιμοποιώντας ηλεκτρικές συσκευές, όπως θερμαντικά πάνελ, θερμάστρες και κλιματιστικά. Την ίδια στιγμή, το ποσοστό του πληθυσμού που χρησιμοποιεί φυσικό αέριο είναι 17,3%.