του Τάσου Δασόπουλου
Με αρκετή αυτοπεποίθηση εισήλθε η ελληνική οικονομία στο 2025, παρά το δυσμενές διεθνές περιβάλλον, αφού η Ελλάδα θα συνεχίσει να ανακάμπτει με ρυθμό 2,3%, επιλύοντας σταδιακά και το μεγάλο πρόβλημα του χρέους, που μειώθηκε ήδη κατά 56% του ΑΕΠ στο τέλος του 2025, σε σχέση με τη χρονιά του κορονοϊού το 2020.
Το μεγάλο ζητούμενο και το 2025 θα είναι η ταχύτητα της σύγκλισης των εισοδημάτων με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αφού πλέον ο πληθωρισμός θα μειωθεί μεν στο 2,1% στο τέλος του επόμενου χρόνου, αλλά η ακρίβεια έχει αποκτήσει εθνικά χαρακτηριστικά εμμένοντας σε υψηλά επίπεδα στις τιμές των υπηρεσιών και τον δομικό πληθωρισμό. Η ανεργία στο τέλος του 2025 αναμένεται να μειωθεί στα προ της κρίσης επίπεδα στο 9,7%, από 10,3% που αναμένεται να κλείσει φέτος.
Δημοσιονομικά είναι πλέον σχεδόν βέβαιο ότι το έτος θα κλείσει με χρέος το οποίο θα είναι μειωμένο κατά σχεδόν 10% του ΑΕΠ στο 154% του ΑΕΠ, από 164,9% του ΑΕΠ το 2023. Το πρωτογενές πλεόνασμα αναμένεται να φτάσει το 2,5% του ΑΕΠ και είναι το τέταρτο υψηλότερο εντός της Ε.Ε., ενώ και το δημοσιονομικό έλλειμμα αναμένεται να μειωθεί στο 0,6% του ΑΕΠ. Εκτός από τη σαφή πρόοδο στα μεγέθη, κινήσεις όπως η πρόωρη αποπληρωμή άλλης μιας τριπλής δόσης ύψους 7,93 δισ. ευρώ, από το διμερές δάνειο ύψους 52,3 δισ. ευρώ που πήρε η Ελλάδα το 2010 από τις χώρες της Ευρωζώνης, δίνουν περισσότερους θετικούς πόντους στο “story” της Ελλάδας. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα, πριν από λίγες μέρες, η Scope να ξεπεράσει αμφιβολίες που εξέφρασαν έμμεσα η S&P και η Fitch και να αναβαθμίσει στην Ελλάδα στη βαθμίδα ΒΒΒ, δηλαδή ένα σκαλί πάνω από την ελάχιστη επενδυτική βαθμίδα. Με τον τρόπο αυτό, ο γερμανικός οίκος άνοιξε τον δρόμο για περισσότερες αναβαθμίσεις του ελληνικού αξιόχρεου μέσα στο 2025.
Οι στόχοι του 2025
Το 2025 ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας αναμένεται να φτάσει το 2,3%. Οι επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν κατά 8,4% και το ποσοστό ανεργίας να μειωθεί στο 9,7%. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε ονομαστικούς όρους αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 10 δισ. ευρώ το 2025 σε σχέση με το 2024.
Τα έσοδα από φόρους αναμένεται να ανέλθουν στο ύψος των 69,2 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 2,49 δισ. ευρώ ή 3,7% έναντι του 2024, κυρίως λόγω της προβλεπόμενης μεγέθυνσης της οικονομίας, όπως αντικατοπτρίζεται στις μακροοικονομικές προβλέψεις. Για τον επόμενο χρόνο δεν υπάρχει πρόβλεψη αύξησης των εσόδων από φοροδιαφυγή, καθώς –σύμφωνα με αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΘΟ για τη συγκεκριμένη κατηγορία εσόδων– θα πρέπει πρώτα να παρατηρηθούν, πριν συνυπολογιστούν τα φορολογικά έσοδα. Ανεπίσημες εκτιμήσεις θέλουν την αύξηση εσόδων από φοροδιαφυγή να φτάνει τα 800 εκατ. ευρώ μέσα στον επόμενο χρόνο, με το σύνολο να αγγίζει τα 2,6 δισ. ευρώ.
Στο επίπεδο των δαπανών, οι μεγαλύτερες αυξήσεις έχουν υπολογιστεί για την υγεία, όπου το 2025 θα δοθούν συνολικά 7,177 δισ. ευρώ από 6 δισ. ευρώ φέτος και το υπουργείο Άμυνας, όπου οι δαπάνες θα φτάσουν τα 6,13 δισ. ευρώ λόγω και της αύξησης παραλαβών αμυντικού υλικού το 2025. Στα κονδύλια της επόμενης χρονιάς υπάρχουν και 650 εκατ. ευρώ για νέες προσλήψεις, τα οποία θα διατεθούν σταδιακά, ανάλογα με την προγραμματισμένη κάλυψη κενών θέσεων.
Αύξηση εισοδημάτων 1,1 δισ. ευρώ
Με όπλο την υπεραπόδοση των φόρων η κυβέρνηση κατάφερε την αύξηση του ορίου αύξησης των δαπανών που επιβάλλει το νέο δημοσιονομικό σύμφωνο από 3% σε 3,7%. Έτσι κατάφερε να ενθέσει στον Προϋπολογισμό για το 2025 12 μέτρα αύξησης των εισοδημάτων και 12 μέτρα που αφορούν τη μείωση φόρων με συνολικό κόστος 1,1 δισ. ευρώ. Ο στόχος είναι τα εισοδήματα να αυξηθούν κατά 3,4%, άρα η πραγματική αύξηση χωρίς τον μέσο πληθωρισμό θα είναι 1,3%. Μέσα στον επόμενο χρόνο, με όπλο τα επιπλέον έσοδα που θα προκύψουν από τη φοροδιαφυγή, θα εξεταστεί επίσης η αλλαγή της φορολογικής κλίμακας, με στόχο την ελάφρυνση της λεγόμενης μεσαίας τάξης, αλλά και η υλοποίηση της προεκλογικής εξαγγελίας για τη μείωση των τεκμηρίων διαβίωσης κατά 30%. Παράλληλα, θα επανεξεταστούν στο σύνολό τους τα επιδόματα του ΟΠΕΚΑ.
Εκτός όμως από τους αριθμητικούς στόχους ο Προϋπολογισμός βάζει και τρία στοιχήματα που αφορούν τις δημόσιες επενδύσεις, τις μεταρρυθμίσεις και το δημόσιο χρέος.
Οι επενδύσεις
Οι δημόσιες επενδυτικές δαπάνες αναμένεται να φτάσουν τον επόμενο χρόνο στα 14,1 δισ. ευρώ, που αποτελεί ρεκόρ και παράλληλα πρόκληση για το 2025, από τα οποία τα 4,9 δισ. ευρώ θα προέλθουν από το ΤΑΑ τον επόμενο χρόνο. Όπως είναι φυσικό, η έμφαση θα δοθεί στις χρηματικές ροές από το Ταμείο Ανάκαμψης, οι οποίες προηγούνται, για να χρηματοδοτήσουν μελλοντικά έργα με χρονικό όριο τα μέσα του 2026 και λιγότερο στα έργα του ΕΣΠΑ, τα οποία εκτελούνται με εθνικούς πόρους και για τα οποία η κοινοτική συμμετοχή εισπράττεται εκ των υστέρων.
Το ποσό των 4,9 δισ. ευρώ θα διατεθεί για την ένταξη στον σχεδιασμό του Ταμείου νέων έργων καθώς και για την ολοκλήρωση έργων που εντάσσονται στο πρόγραμμα με τίτλο “Εμβληματικές Επενδύσεις Εξαιρετικής Σημασίας”.
Το πρόγραμμα σχετίζεται με δράσεις οι οποίες υλοποιούνται από νομικές οντότητες που προωθούν την πράσινη οικονομία, την καινοτομία, την τεχνολογία καθώς και την οικονομία χαμηλού ενεργειακού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
Πρόκειται για επενδύσεις οι οποίες αφορούν υποδομές με συγκεκριμένα ενεργειακά κριτήρια για την κατασκευή νέων κτιρίων, συστημάτων που συνδυάζουν σταθμό ηλεκτροπαραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και σύστημα παραγωγής “πράσινου” υδρογόνου, συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και εγκαταστάσεις θαλάσσιων αιολικών ή πλωτών φωτοβολταϊκών πάρκων καθώς και επενδύσεις που ενισχύουν σημαντικά την ελληνική οικονομία και την ανταγωνιστικότητά της σε διεθνές επίπεδο.
Οι μεταρρυθμίσεις
Μέσα στον 2025 ολοκληρώνονται 7 βασικές μεταρρυθμίσεις που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης.
1. Δικαιοσύνη. Το πρόγραμμα αφορά την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης για την επιτάχυνση απονομής της δικαιοσύνης. Τον επόμενο χρόνο η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση, που θα κοστίσει 550 εκατ. ευρώ, μπαίνει στην τελική της φάση με τη συμπλήρωση των νέων υποδομών της δικαιοσύνης, οι οποίες θα πρέπει να ολοκληρωθούν έως το τέλος του 2026
2. Κτηματολόγιο. Μέσα στο 2025 αναμένεται να ολοκληρωθεί και το “γεφύρι της Άρτας” των έργων του ελληνικού δημοσίου, το εθνικό κτηματολόγιο.
3. Η δημιουργία πολεοδομικών σχεδίων. Περίπου 250 εκατ. ευρώ κατευθύνονται στην κατάρτιση και επικύρωση πολεοδομικών σχεδίων, τοπικών και ειδικών, καθώς και στην οριοθέτηση περιοχών και ζωνών υποδοχής μεταφοράς συντελεστή δόμησης.
4. Πρόγραμμα “Αιγίς”. Το κολοσσιαίο πρόγραμμα με προϋπολογισμό ύψους 2,1 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της πολιτικής προστασίας, χρηματοδοτείται και από το Ταμείο Ανάκαμψης με 600 εκατ. ευρώ.
5 Συστήματα αποθήκευσης ενέργειας. Τα μεγάλα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, μέχρι 1.380 MW (αντλησιοταμίευση – μπαταρίες), που είναι καθοριστικά για την “πράσινη” επανάσταση και την ανάπτυξη των ΑΠΕ, θα απορροφήσουν πόρους 450 εκατ. ευρώ.
6. Ηλεκτρική διασύνδεση. Η διασύνδεση των Κυκλάδων, από την εναέρια γραμμή Κόρινθος-ΚΥΤ Κουμουνδούρου και άλλα συνοδευτικά έργα του ΑΔΜΗΕ, θα απορροφήσει πόρους 145 εκατ. ευρώ και είναι προγραμματισμένη να ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2025.
7. Η ψηφιοποίηση του Δημοσίου. Μέχρι το τέλος του επόμενου χρόνου αναμένεται να ολοκληρωθούν η ψηφιοποίηση όλων των αρχείων του Δημοσίου, που θα κοστίσει περίπου 550 εκατ. ευρώ και ειδικότερα η διαλειτουργικότητα των υπηρεσιών του Δημοσίου.
Το χρέος
Το χρέος αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω μέσα στο 2025 κατά στο 147,5% του ΑΕΠ από 154% του ΑΕΠ που αναμένεται να κλείσει στο τέλος του 2024. Εκτός από τον αριθμητικό στόχο, θα υπάρξουν και βήματα προς μια πιο δυναμική διαχείριση του χρέους. Εκτός από την αποπληρωμή άλλης μιας διπλής δόσης ύψους 5,3 δισ. ευρώ για το διμερές δάνειο με την Ευρωζώνη, θα γίνουν κινήσεις για την προσέλκυση περισσότερων μακροπρόθεσμων επενδυτών για τα ελληνικά ομόλογα. Τούτο με δεδομένο ότι η αναβάθμιση της SCOPE στη βαθμίδα ΒΒΒ από φέτος θεωρείται βέβαιο ότι θα επιβεβαιωθεί και από άλλους οίκους αξιολόγησης. Αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε περαιτέρω μείωση του βραχυπρόθεσμου δανεισμού, ενίσχυση της ρευστότητας για διάρκειες πάνω από τα 10 χρόνια και ίσως και κάποια πιο μακροπρόθεσμη έκδοση. Η Ελλάδα θα βγει στις αγορές μόνο για 8 δισ. ευρώ, έχοντας ένα εξαιρετικά ευνοϊκό προφίλ για το χρέος με μέση διάρκεια 19 χρόνια, χρηματοδοτικές ανάγκες που δεν ξεπερνούν το 6,9% του ΑΕΠ και ταμειακά διαθέσιμα πάνω από 32 δισ. ευρώ.
Οι κίνδυνοι για το 2025
Οι κίνδυνοι που υπάρχουν για την οικονομία είναι στη μεγάλη τους πλειοψηφία εξωτερικοί. Η επιβράδυνση της Ε.Ε., η οποία αναμένεται να αναπτυχθεί φέτος με ρυθμό 0,7% και με ρυθμό 1,1% για το 2025, λόγω και της πολιτικοοικονομικής κρίσης στη Γερμανία και τη Γαλλία, απειλεί για την Ελλάδα την αύξηση των εξαγωγών αλλά και το ίδιο το ΑΕΠ, δεδομένου ότι το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα βρίσκεται σε συνεχή διολίσθηση από τον Νοέμβριο, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ εξασφάλισε τη δεύτερη θητεία του για τον Λευκό Οίκο. Ως γνωστόν, οι εισαγωγές σε ενεργειακά προϊόντα εκκαθαρίζονται σε δολάρια. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα μπορεί να πληρώνει ακριβότερα το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ακόμη και αν οι διεθνείς τιμές είναι σταθερές.
Η πραγματοποίηση των απειλών του νέου Αμερικανού προέδρου για επιβολή δασμών στα ευρωπαϊκά προϊόντα θα επιτείνει την κρίση στην Ε.Ε., η οποία υπολογίζει ήδη απώλειες 100 δισ. ευρώ από εξαγωγές.
Όλα αυτά εγείρουν προβληματισμούς στην Ελλάδα, σε ό,τι αφορά τον τουρισμό. Η μείωση των εισοδημάτων στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, από όπου προέρχεται ο κύριος όγκος του τουριστικού κύματος που δέχεται η χώρα, ενδέχεται να επηρεάσει και τα έσοδα από τουρισμό.
Ένας ακόμη προβληματισμός του οικονομικού επιτελείου αφορά την ταχύτητα χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής από την ΕΚΤ. Τούτο διότι τα επιτόκια καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις αποφάσεις των κατοίκων της Ελλάδας, αλλά και όσων θέλουν να επενδύουν στη χώρα και δεν συμμετέχουν σε έργα τα οποία συγχρηματοδοτούνται από το ΤΑΑ και το ΕΣΠΑ.
Φυσικά, κανείς δεν ξεχνά και τον κίνδυνο μιας νέας ανεξέλεγκτης ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή ή και την Ουκρανία, που μένουν ακόμη δύο ανοιχτά μέτωπα στη γειτονιά μας.
Πηγή: capital.gr