Η αύξηση των περιστατικών κρατικής και διεθνούς βίας αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της προηγούμενης χρονιάς, με τα ποσοστά συγκρούσεων να σημειώνουν άνοδο άνω του 25% το 2024 σε σύγκριση με το 2023. Αυτό αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στις νέες εντάσεις στη Μέση Ανατολή, όπου κράτη και στενές θυγατρικές τους εμπλέκονται όλο και περισσότερο σε βίαιες αναμετρήσεις.
Η λίστα παρακολούθησης συγκρούσεων του ACLED για το 2025 προσφέρει μια ιδιαίτερα σημαντική επισκόπηση των παγκόσμιων κρίσεων, εστιάζοντας σε περιοχές που αναδεικνύουν γενικές τάσεις στη διεθνή αστάθεια. Η έμφαση δίνεται όχι μόνο στις υφιστάμενες συγκρούσεις, αλλά και στις δυναμικές που μπορεί να επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά την πορεία τους.
Η λίστα παρακολούθησης αναφέρεται λεπτομερώς στο Ιράν και οι σύμμαχοι του, καθώς και το Ισραήλ και οι γείτονές του. Το καθεστώς του Ιράν βρίσκεται σε επισφαλή και αδύναμη κατάσταση, τόσο εσωτερικά όσο και διεθνώς – οι μη κρατικοί σύμμαχοί του ταπεινώνονται και αποδυναμώνονται με ταχύ ρυθμό.
Ωστόσο, όπως φάνηκε από τις εξελίξεις στη Συρία στα τέλη του 2024, αυτά αποτελούν μόνο την αρχή των προβλημάτων που μπορεί να οδηγήσουν σε μια δραστικά αλλαγμένη περιοχή και στο τέλος μιας εποχής με έντονη ιρανική πολιτική επιρροή. Όπως σημειώνει ο ειδικός του ACLED, Luca Nevola: «Η στρατηγική ισορροπία πλέον ευνοεί το Τελ Αβίβ, καθώς δύο από τους βασικούς πυλώνες ασφαλείας του Ιράν — η περιφερειακή επιρροή μέσω των μη κρατικών δρώντων του Άξονα Αντίστασης και οι δυνατότητες πυραύλων και drones — φαίνεται να βρίσκονται υπό πίεση».
Με τη σειρά του, το Ισραήλ επέλεξε να επωμιστεί το κόστος του να γίνει διεθνής παρίας για την ευκαιρία να ανακτήσει το στρατιωτικό του κύρος, το οποίο αμφισβητήθηκε στα τέλη του 2023. Παρά την ευρεία καταδίκη των ενεργειών του Ισραήλ στη Γάζα, βρίσκεται σε τροχιά δραστικής αλλαγής της περιοχής αυτής και σφυρηλατεί νέες -αν και απρόθυμες- σχέσεις με τον Λίβανο και την Παλαιστινιακή Αρχή.
Σε σημείο καμπής ο πόλεμος Ουκρανίας – Ρωσίας
Ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας φτάνει επίσης σε ένα σημείο καμπής, τρία χρόνια μετά. Το ACLED καταγράφει αύξηση κατά 63% του μέσου όρου των μηνιαίων μαχών στην Ουκρανία σε σύγκριση με το 2023, με αποτέλεσμα σταθερά εδαφικά κέρδη για τη Ρωσία.
Η εκλογή του Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες σε συνδυασμό με τους αυξανόμενους ευρωπαϊκούς φόβους και τις απαιτήσεις για την ατομική και συλλογική στρατιωτική τους δύναμη, αλλάζουν τον πολιτικό υπολογισμό που προηγουμένως στήριζε τη συνεχή υποστήριξη της Ουκρανίας.
Ουκρανοί στρατιώτες ξεκουράζονται στη θέση τους στη γραμμή του μετώπου στην πόλη Τσάσιβ Γιαρ.
Ωστόσο, οι μέγιστες απαιτήσεις της Ρωσίας και το υπαρξιακό δίλημμα της Ουκρανίας σημαίνουν ότι οι όροι διαπραγμάτευσης θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να συμβιβαστούν. Η σύγκρουση είναι πολύ πιθανό να συνεχιστεί στα σημερινά ή και σε υψηλότερα επίπεδα.
Οι μακροχρόνιες συγκρούσεις βλέπουν νέες ευκαιρίες για να συνεχιστούν παρά κίνητρα για να τερματιστούν. Ένας σημαντικός λόγος για τον διπλασιασμό των ποσοστών των συγκρούσεων από το 2020 είναι ότι οι μακροχρόνιες συγκρούσεις χειροτερεύουν, όχι βελτιώνονται. Η αναζωπύρωση των μακροχρόνιων συγκρούσεων σημαίνει ότι οι ειρηνευτικές συμφωνίες, οι διαπραγματεύσεις και η παύση των συγκρούσεων είναι πλέον αρκετά σπάνιες.
Σε γεωπολιτικό καζάνι μετατρέπεται η Μέση Ανατολή
Πώς μπορούν να αναγεννηθούν και να συνεχιστούν μέχρι το 2025 συγκρούσεις που αντηχούσαν για αρκετά χρόνια -όπως αυτές στη Συρία, στις Μεγάλες Λίμνες, στο Σαχέλ και στο Πακιστάν; Εκμεταλλευόμενοι τις ευκαιρίες που παρουσιάζουν οι γεωπολιτικές αλλαγές, οι διασυνδέσεις πέρα από τα σύνορα μέσω μεταδοτικών ομάδων, συμμαχιών, δυνάμεων αντιπροσώπων και δημιουργώντας διαιρέσεις μεταξύ γειτονικών κρατών.
Το αντιπυραυλικό σύστημα Iron Dome του Ισραήλ αναχαιτίζει πυραύλους μετά την εκτόξευση βαλλιστικών πυραύλων από το Ιράν, όπως φαίνεται από το Άσκελον, Ισραήλ, 1 Οκτωβρίου 2024 REUTERS/Amir Cohen
Καθώς η ευρύτερη κρίση στη Μέση Ανατολή μετατρέπεται σε γεωπολιτικό καζάνι, όχι μόνο οι σχέσεις μεταξύ των χωρών αναδιαμορφώνονται, αλλά και οι ευκαιρίες για τις μη κρατικές ένοπλες ομάδες μετατοπίζονται ραγδαία. Η Χεζμπολάχ ήταν η μεγαλύτερη μη κρατική ένοπλη ομάδα στον κόσμο – αλλά το Ισραήλ ακρωτηρίασε τις ικανότητες της Χεζμπολάχ να ελέγχει τον Λίβανο, κατέστρεψε το επίπεδο των μεσαίων στελεχών της με τεχνολογική διείσδυση και δολοφόνησε πολλούς από τους κορυφαίους ηγέτες της. Αυτό εξέθεσε το Ιράν και τους ιρανικούς πληρεξουσίους σε εγχώριες προκλήσεις, ίσως πιο ξεκάθαρα σε όλη τη Συρία.
Οι Χούθι είναι πολύ πιθανό να είναι δύσκολοι και αδάμαστοι το 2025.
Ένα αποδυναμωμένο Ιράν οδήγησε στην απομάκρυνση του Μπασάρ αλ Άσαντ, παρά τις προσπάθειές του να μείνει έξω από τη μάχη. Αισθανόμενοι ότι όσοι υποστηρίζουν τον πρώην Σύρο ηγέτη (π.χ. το Ιράν και η Ρωσία) έχουν τεντωθεί, μια συμμαχία ανταρτικών ομάδων υπό την ηγεσία της Hayat Tahrir al-Sham (HTS) προσπέρασε τη Δαμασκό στις 8 Δεκεμβρίου. Αυτό θα είναι ένα βασικό πεδίο προς παρακολούθηση το 2025, όπως και οι πιθανές περαιτέρω επιπτώσεις στο Ιράκ.
Οι Χούθι της Υεμένης συνεχίζουν να διαμορφώνουν τη διεθνή εικόνα και το ρόλο τους: Ενώ οι συγκρούσεις στην Υεμένη έχουν μειωθεί σημαντικά, οι Χούθι είναι ο πιο σφοδρός υπερασπιστής των παλαιστινιακών δικαιωμάτων στον αραβικό κόσμο. Λειτουργούν ως αντάρτες της Ερυθράς Θάλασσας- και δεν βρίσκονται πλέον υπό τον έλεγχο του Ιράν. Οι Χούθι είναι πολύ πιθανό να είναι δύσκολοι και αδάμαστοι το 2025, σύμφωνα με την έκθεση.
Τα καρτέλ του Μεξικού και οι συγκρούσεις στην Κολομβία
Στην Κολομβία, ο πρόεδρος Γκουστάβο Πέτρο προσαρμόζει τη στρατηγική της Ολικής Ειρήνης για να διαπραγματευτεί την ειρήνη με τις κύριες ένοπλες ομάδες της Κολομβίας, αφού ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός (ELN), οι αντιφρονούντες των Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων της Κολομβίας (FARC) και η φατρία του Κόλπου εκμεταλλεύτηκαν τις διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση για να επεκτείνουν την παρουσία τους και να εντείνουν τον ανταγωνισμό μεταξύ τους για τον έλεγχο των παράνομων οικονομιών. Η εμπλοκή των δυνάμεων ασφαλείας με τις ένοπλες ομάδες αυξήθηκε πάνω από 20%. Ως αποτέλεσμα, οι ένοπλες ομάδες μείωσαν το ποσοστό των συγκρούσεών τους, αξιοσημείωτα στην εξαιρετικά βίαιη συνοριακή περιοχή του Nariño. Ωστόσο, η συνεχής βελτίωση της Κολομβίας θα εξαρτηθεί επίσης από τις πολιτικές εξελίξεις στη Βενεζουέλα και τη δραστηριότητα στο Εκουαδόρ.
Στο Μεξικό, οι επιτυχείς εκλογές αποτέλεσαν απλώς το σκηνικό για την ανάδυση και την ένταση των διαφορών μεταξύ συμμοριών, γεγονός που αποδεικνύεται από την αύξηση κατά 18% του ποσοστού θανάτου των συγκρούσεων μεταξύ μη κρατικών ένοπλων ομάδων. Ενώ τα καρτέλ συνεχίζουν να ανταγωνίζονται για τον έλεγχο της διακίνησης ναρκωτικών, έχουν στραφεί σε άλλες δραστηριότητες για να εξασφαλίσουν την οικονομική τους βιωσιμότητα – συμπεριλαμβανομένων των εκβιασμών, της λαθρεμπορίας ανθρώπων και της κλοπής καυσίμων – οδηγώντας σε αυξημένο ανταγωνισμό στις παράνομες αγορές.
Κλιμάκωση βίας και κρίσεων
Ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με μια αυξανόμενη ένταση συγκρούσεων, που έχει οδηγήσει σε διπλασιασμό των ποσοστών συγκρούσεων μέσα στην τελευταία πενταετία. Αυτή η εξέλιξη υπογραμμίζει την κλιμάκωση της βίας και των κρίσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, αντικατοπτρίζοντας τις βαθιές πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές ανισορροπίες που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη εποχή.
Η συνεχιζόμενη αυτή αύξηση θέτει σοβαρές προκλήσεις για τη διεθνή κοινότητα, τόσο σε επίπεδο διαχείρισης όσο και πρόληψης, τονίζοντας την ανάγκη για καινοτόμες και αποτελεσματικές προσεγγίσεις στην επίλυση συγκρούσεων και στην οικοδόμηση της ειρήνης.
Πηγή: tanea.gr
