«Η καρδιά μου σας ανήκει»: ο χαιρετισμός του Ιλον Μασκ στην ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ ήταν υποτίθεται μια αυθόρμητη κίνηση ενθουσιασμού. Ο ιστορικός συμβολισμός του προτεταμένου χεριού, όμως, δεν κρύβεται. «Ειλικρινά, πρέπει να βρουν νέα βρώμικα κόλπα. Η επίθεση του στυλ “όλοι είναι χιτλερικοί” έχει κουράσει», έγραψε στο X ο ιδιοκτήτης του, χωρίς να πολυνοιάζεται για τις αντιδράσεις. Μια εβδομάδα μετά, εμφανίστηκε μέσω οθόνης σε κεντρική προεκλογική εκδήλωση του ακροδεξιού AfD στη Γερμανία. Εκεί, μέσα σε λίγες φράσεις, διέλυσε την όποια αμφιβολία για τον αυθορμητισμό ή την άγνοιά του: «Είναι ΟΚ να είσαι περήφανος που είσαι Γερμανός», είπε μεταξύ άλλων. «Επικεντρωνόμαστε πολύ στις ενοχές του παρελθόντος και πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από αυτό. Τα παιδιά δεν πρέπει να νιώθουν ένοχα για τις αμαρτίες των γονιών τους, πολύ περισσότερο γι’ αυτές των προπαππούδων τους». Τη φράση του έπνιξαν τα χειροκροτήματα και οι πανηγυρισμοί των παριστάμενων. Ο Μασκ έλεγε ακριβώς αυτό για το οποίο προσπαθούν να πείσουν ολόκληρη τη Γερμανία.
Η διαχείριση του γερμανικού παρελθόντος έχει μπει εδώ και δεκαετίες σε ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο, που ισχύει κυρίως από την ενοποίηση της Γερμανίας και μετά, και διαμορφώθηκε από τις γενιές των Γερμανών που συνειδητοποίησαν πως οι γονείς και οι παππούδες τους όχι μόνο υποστήριξαν ή ανέχτηκαν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, αλλά ακολούθησαν τη συστημική συμπεριφορά που τους επιβλήθηκε. Παρά το ομοσπονδιακό σύστημα, που επιτρέπει σε κάθε κρατίδιο να έχει το δικό του εκπαιδευτικό πρόγραμμα, η ναζιστική περίοδος και το Ολοκαύτωμα είναι θέματα που υποχρεωτικά πρέπει να διδάσκονται στα σχολεία. Η εκπαίδευση δεν σταματάει στο μάθημα της Ιστορίας, καθώς υπάρχει εντολή το Ολοκαύτωμα να διδάσκεται με τρόπο που αναδεικνύει το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο που εξηγεί το «γιατί». Πολλά κρατίδια ορίζουν ότι οι σχολικές τάξεις πρέπει να επισκέπτονται κάποιον χώρο μνήμης τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Το κράτος έχει διαθέσει σημαντικούς πόρους, για να κάνει την ιστορική αφύπνιση πολιτική προτεραιότητα και να ενσωματώσει το παρελθόν στο κοινωνικό, αστικό και πολιτικό τοπίο του σήμερα – η δημιουργία ενός τείχους των δημοκρατικών δυνάμεων απέναντι στις εξτρεμιστικές ακροδεξιές πρακτικές και οργανώσεις ήταν (μέχρι την πρόσφατη επιλογή του Φρίντριχ Μερτς για το ψήφισμα του Μεταναστευτικού) εμπεδωμένη πρακτική από όλες τις πλευρές του φάσματος. Η συνειδητοποίηση του ναζιστικού παρελθόντος είναι κομμάτι της γερμανικής εθνικής ταυτότητας, με ξεκάθαρο αποτρεπτικό χαρακτήρα – και αποτελεί το σκεπτικό πίσω από τη νομολογία της ελευθερίας του λόγου, που έχει τους δικούς της απαγορευτικούς κανόνες για σύμβολα, φράσεις, βιβλία και ιδεολογικές κατευθύνσεις που απενοχοποιούν τον ναζισμό και αρνούνται τα εγκλήματά του.
Οσο όμως τα χρόνια περνάνε και οι βιωματικές εμπειρίες λιγοστεύουν, το τραύμα μοιάζει πιο μακρινό – η επιμονή στις συγκεκριμένες θεματικές κουράζει όσους θεωρούν πως δεν τους αφορά. To AfD πατάει στην κούραση αυτή, προτείνοντας μια συστημική απενοχοποίηση, μιλώντας για «αποκατάσταση της εθνικής περηφάνιας» και «απελευθέρωση των Γερμανών από το αίσθημα της συλλογικής ευθύνης» για τα εγκλήματα των προγόνων τους. Πρώτα απενοχοποιώντας τα σύμβολα: το 2017, ο επικεφαλής του κόμματος στο κρατίδιο της Θουριγγίας, Μπιερν Χέκε, σχολίασε για το μνημείο του Ολοκαυτώματος στο Βερολίνο πως «οι Γερμανοί είναι ο μόνος λαός στον κόσμο που φυτεύει ένα μνημείο ντροπής στην καρδιά της πρωτεύουσας» – υπό τον Χέκε, το AfD ήρθε πρώτο στις εκλογές της Θουριγγίας τον περασμένο Σεπτέμβριο και χρειάστηκε να φτιαχτεί ένας μεγάλος κυβερνητικός συνασπισμός απέναντί του. Μια από τις αφίσες του γι’ αυτές τις εκλογές έγραφε μόνο μια λέξη: «Sieg», δηλαδή «νίκη», παραπέμποντας ευθέως στο ναζιστικό «Sieg Heil» και παίζοντας με τις απαγορεύσεις. Αλλη προεκλογική αφίσα, για τις πρόσφατες εκλογές στο Βραδεμβούργο, έδειχνε δύο γονείς με προτεταμένα χέρια που ενώνονται να σχηματίζουν το σχήμα της στέγης για τα παιδιά τους που κάθονται χαμογελαστά από κάτω. Ο Χέκε, από τους πιο σκληρούς στο κόμμα, έχει πληρώσει δύο φορές πρόστιμο επειδή χρησιμοποίησε το ναζιστικό σύνθημα «Alles für Deutschland» («Ολα για τη Γερμανία») – απολογούμενος, είπε πως η φράση είναι «καθημερινή». Η Αλις Βάιντελ, συμπρόεδρος του AfD, υποτίθεται ανήκει στους πιο μετριοπαθείς – στην ίδια όμως εκδήλωση που φιλοξένησε τον Μασκ, δεν ενοχλήθηκε καθόλου που παραφράζοντας το ίδιο σύνθημα οι παριστάμενοι της φώναζαν «Alice für Deutschland».
Η νέα Ακροδεξιά έχει στόχο να απαλύνει τις συμβολικές υποδηλώσεις, γνωρίζοντας τη δύναμή τους όταν ενσωματώνονται στη συλλογική συνείδηση. Το AfD, που δεν κρύβει τις συντηρητικές του τάσεις, τον ευρωσκεπτικισμό και το αντιμεταναστευτικό του πρόγραμμα, θέλει να δημιουργήσει τις βάσεις για μια νέα εθνική ταυτότητα. Για να το καταφέρει πρέπει να καταστρέψει το πιο βασικό στοιχείο της προηγούμενης – τη συσπειρωτική δύναμη που έχει το «ποτέ ξανά». Τη δύναμη αυτή την είδε σε μια σειρά αντιδεξιών διαδηλώσεων στις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας στον δρόμο προς τις κάλπες που έρχονται, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο η Ανγκελα Μέρκελ «άδειασε» τον διάδοχό της στο CDU επειδή έσπασε το τείχος «μη συνεργασίας».
Σε Ιταλία και Ελλάδα
Η προσπάθεια ωστόσο δεν περιορίζεται σε μια χώρα ή σε μια πλευρά του Ατλαντικού. Στην Ιταλία, στις αρχές Ιανουαρίου, στην 47η επέτειο της δολοφονίας δύο νεοφασιστών νεολαίων στην κεντρική Ρώμη, ομοϊδεάτες τους μαζεύτηκαν το απόγευμα και συντεταγμένα χαιρετούσαν φασιστικά στη μνήμη τους. Το ίδιο συμβαίνει κάθε χρόνο, την ίδια μέρα, για τον ίδιο σκοπό, μόνο που πέρσι οι παριστάμενοι ήταν μόλις 150, ενώ φέτος περίπου 1.300 – και παρότι η αντιπολίτευση ζήτησε εδώ και ένα χρόνο από την Τζόρτζια Μελόνι να απαγορεύσει τις νεοφασιστικές συγκεντρώσεις. Μέχρι να γίνει πρωθυπουργός, κι εκείνη έχει δώσει το παρών στις προηγούμενες πρωινές επετειακές εκδηλώσεις, μαζί με άλλους επισήμους. Παρόμοια δείγματα, άτσαλα, μπορεί να δει κανείς και στην Ελλάδα, σε μακροσκελείς αναρτήσεις και βίντεο που εξηγούν, για παράδειγμα, πως δεν υπήρχαν νεκροί στο Πολυτεχνείο. Παλαιότερα, στα τατουάζ που προσομοίαζαν σε σβάστικες οι χρυσαυγίτες έβλεπαν αποκλειστικά αρχαιοελληνικούς μαιάνδρους.
Γιατί όμως κοιτάμε περισσότερο προς τη Γερμανία; Γιατί αν συμβεί εκεί, απέναντι σε βαθιά εμπεδωμένες δικλίδες ασφαλείας, μπορεί να συμβεί παντού.
Πηγή: tanea.gr
