Στριμωγμένες μεταξύ της ολιγαρχίας των ΗΠΑ και της ρωσικής και κινεζικής απολυταρχίας, οι δημοκρατίες της Ευρώπης συνεχίζουν να αντιστέκονται σαν απομεινάρια από μια περασμένη εποχή. Η ευφορία και η άτολμη ομαδική σκέψη που ήταν εμφανείς στην ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ τον περασμένο μήνα μπορεί κάλλιστα να προαναγγέλλουν είτε μια νέα «χρυσή εποχή» των ΗΠΑ ή μια φούσκα που αναμένεται να σκάσει. Η Ευρώπη δεν είναι η μόνη που βρίσκεται σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι, αλλά μόνο αυτή είναι βυθισμένη στην απαισιοδοξία, την απόγνωση και την αυτοαμφισβήτηση.
Το 1492, καθώς ο Χριστόφορος Κολόμβος αποβιβαζόταν στην Αμερική και η Ισπανία ξεκινούσε τη δική της χρυσή εποχή, τα ισπανικά στρατεύματα ήταν έτοιμα να καταλάβουν μεγάλα τμήματα της Ιταλίας. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση πλούτου στην Ευρώπη βρισκόταν σε πόλεις όπως η Φλωρεντία, το Μιλάνο και η Βενετία. Πόλεις όπου κυριαρχούσαν η ομορφιά, η αστική ευγένεια, η βιομηχανία και το εμπόριο αλλά και πόλεις που πάνω απ’ όλα ήταν τόσο μαγεμένες από την ιδιαίτερη ταυτότητά τους που αρνούνταν να σχηματίσουν ένα ενιαίο κράτος. Αποτέλεσμα ήταν τελικά η διχοτόμηση της ιταλικής χερσονήσου. Δεν υπήρχε χώρος για αντίπαλες πόλεις-κράτη σε έναν κόσμο εθνών.
Υπάρχουν σαφείς παραλληλισμοί με τον κατακερματισμό της Ευρώπης σήμερα, σε έναν κόσμο στον οποίο κράτη οργανωμένα γύρω από την πολιτιστική και όχι την πολιτική παράδοση έχουν επικρατήσει των εθνικών κρατών. Οι ηγέτες της ΕΕ μιλούν για «ισχυρές απαντήσεις» αν στοχοποιηθούν σύμφωνα με τις τελευταίες απειλές δασμολογικού πολέμου από τον Τραμπ. Αλλά στην πραγματικότητα, μετά βίας έχουν προχωρήσει πέρα από το αυτομαστίγωμα, την αυτοθυματοποίηση και το δέος για την αμερικανική και την κινεζική ισχύ. Σε πολλούς τομείς η Ευρώπη προηγείται. Η ΕΕ είναι παγκόσμιος ηγέτης στην πολιτική για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τη βιομηχανική απόδοση και την κλιματική πολιτική. Εχει δημιουργήσει μια μοναδική κοινωνική οικονομία της αγοράς που περιορίζει τις υπερβολές του αχαλίνωτου καπιταλισμού. Τα υψηλά επίπεδα εσωτερικής αλληλεγγύης μπορεί να μην παρέχουν σε όλους ένα σπίτι για να ζήσουν, αλλά τουλάχιστον παρέχουν σε όλους ένα δίχτυ ασφαλείας κάτω από το οποίο δεν θα πέσουν.
Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν και δυσκολίες. Η οικονομική παραγωγικότητα μειώνεται, καθώς η Ευρώπη βρίσκεται πολύ πίσω από την Κίνα και τις ΗΠΑ στον τεχνολογικό ανταγωνισμό. Η Ευρώπη δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί τον εαυτό της στρατιωτικά. Εξαρτάται από την ενέργεια. Και όμως, όπως στις παλιές ιταλικές πόλεις-κράτη, όλα αυτά τα φαινομενικά ανυπέρβλητα προβλήματα θα λύνονταν με ένα βήμα: μεγαλύτερη ενότητα.
Αν η ΕΕ εκμεταλλευόταν τις γιγαντιαίες αλλά κατακερματισμένες κεφαλαιαγορές της, θα είχε τους πόρους να επενδύσει στην οικονομική και τεχνολογική της επανεκκίνηση – και να περιορίσει τον αντίκτυπο των ξένων μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το TikTok στη δημοκρατία. Εάν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συντόνιζαν τις αμυντικές τους δαπάνες, δεν θα είχαν να φοβηθούν τίποτα: τα κράτη μέλη της ΕΕ δαπάνησαν 326 δισ. ευρώ το 2024 σε σύγκριση με τα 145 δισ. ευρώ της Ρωσίας για το 2025. Εάν μιλούσαν με μια φωνή, η ΕΕ θα είχε την ικανότητα, όπως δείχνουν οι πρόσφατες συμφωνίες με το μπλοκ Mercosur της Νότιας Αμερικής και το Μεξικό, να συνδυάζουν συμφωνίες που θα έκαναν όχι μόνο την Ευρώπη αλλά και τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος.
Ο Λορέντζο Μσρσίλι είναι φιλόσοφος, ακτιβιστής, συγγραφέας, διευθυντής του ερευνητικού Ινστιτούτου Berggruen στην Ευρώπη
Πηγή: tanea.gr
