Της Ελευθερίας Κούρταλη
Οι αυξημένες αμυντικές δαπάνες είναι μια από τις πιο άμεσες επιπτώσεις στην αξιολόγηση των χωρών από την αυξημένη αβεβαιότητα μεταξύ των ευρωπαϊκών μελών του ΝΑΤΟ σχετικά με τη μελλοντική στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ και θα προσθέσουν στις προκλήσεις της ανοικοδόμησης των δημοσιονομικών “μαξιλαριών” ασφαλείας, όπως επισημαίνει η Fitch Ratings. Ο οίκος αξιολόγησης βλέπει περιορισμένα περιθώρια για τις κυβερνήσεις να θεσπίσουν αντισταθμιστικά μέτρα εξυγίανσης βραχυπρόθεσμα, αλλά η χρηματοδότηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα μπορούσε να μειώσει τον άμεσο αντίκτυπο στους εθνικούς προϋπολογισμούς, ανάλογα με τη διάρθρωσή τους.
Σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν αυξήσει τους αμυντικούς προϋπολογισμούς τους από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πριν από τρία χρόνια, αλλά ορισμένες παραμένουν κάτω από την τρέχουσα κατευθυντήρια γραμμή του ΝΑΤΟ του 2% του ΑΕΠ. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε αυτόν τον μήνα ότι οι συλλογικές δαπάνες των κρατών μελών της ΕΕ θα πρέπει να αυξηθούν “από λίγο κάτω από το 2% [του ΑΕΠ της ΕΕ] σε πάνω από 3%”. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έχει δεσμευτεί να δαπανήσει το 2,5% του ΑΕΠ για την άμυνα έως το 2027, χρηματοδοτούμενο από περικοπές στη βοήθεια στο εξωτερικό, και στη συνέχεια θα στοχεύσει σε περαιτέρω αύξηση στο 3%.
Ενώ ο στόχος του 3% είναι απίθανο να επιτευχθεί από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες ακόμη και μεσοπρόθεσμα, μια αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά 1% ετησίως, που επιτυγχάνεται μετά από μια περίοδο αύξησης τριών ή τεσσάρων ετών, είναι πιθανή για πολλές χώρες, σύμφωνα με την άποψη της Fitch. Αυτό πιθανότατα θα οδηγήσει σε υψηλότερα δημοσιονομικά ελλείμματα και υψηλότερες ανάγκες χρηματοδότησης δεδομένης της δυσκολίας να γίνουν ισοδύναμες περικοπές δαπανών ενόψει της γήρανσης του πληθυσμού, του υψηλότερου κόστους εξυπηρέτησης του χρέους, των απαιτήσεων κοινωνικών δαπανών και των πολιτικών προκλήσεων όσον αφορά την αύξηση των φόρων. Ο οίκος πιστεύει ότι οι αρχές της ΕΕ θα ενθαρρύνουν πρόσθετες αμυντικές δαπάνες επιτρέποντας τη χρήση εθνικών ρητρών διαφυγής, έτσι ώστε να μην οδηγήσει στο άνοιγμα διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) – ή θα δώσει περισσότερα περιθώρια σε εκείνες που επί του παρόντος υπόκεινται σε ΔΥΕ.
Μετά από διαδοχικά σοκ, τα δημόσια οικονομικά αποτελούν σημαντική κινητήρια δύναμη για τις αξιολογήσεις των χωρών της περιοχής, τονίζει η Fitch. Οι ετερογενείς δημοσιονομικές τους θέσεις σημαίνουν ότι ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη μπορούν να απορροφήσουν μια ταχεία αύξηση των αμυντικών δαπανών αυτού του τύπου χωρίς σημαντικό αντίκτυπο στη μεσοπρόθεσμη δυναμική του χρέους τους (η πρόσφατη ανακοίνωση της Δανίας για σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών είναι ένα παράδειγμα). Αλλά πολλές χώρες θα δουν αύξηση του χρέους αντί σταθεροποίηση ή μείωση ή θα βιώσουν ταχύτερη αύξηση του χρέους από ό,τι στις τρέχουσες βασικές προβλέψεις του οίκου.
Οι συγκεκριμένες δεσμεύσεις και η ικανότητα των κυβερνήσεων να επιταχύνουν τις αμυντικές δαπάνες για την εκπλήρωσή τους, θα ποικίλλουν, σημειώνει η Fitch. Οι χώρες μακρύτερα από τη Ρωσία ενδέχεται να συνεχίσουν να υστερούν σε σχέση με εκείνες της περιοχής της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, όπου ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει ήδη οδηγήσει σε σημαντικές αυξήσεις των αμυντικών δαπανών, οι οποίες θα μπορούσαν να προσεγγίσουν το 5% του ΑΕΠ, όπως στην περίπτωση της Πολωνίας. Οι κρατικές πιστωτικές επιπτώσεις θα αντικατοπτρίζουν επίσης τον δημοσιονομικό χώρο που είναι διαθέσιμος για την απορρόφηση πρόσθετων σοκ.
Οι δημοσιονομικές συνέπειες άλλων πρόσφατων εξωτερικών σοκ, όπως η πανδημία, αντανακλούν επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι ευρωπαϊκές αρχές επέλεξαν να αναπτύξουν κοινό δανεισμό για να υποστηρίξουν τις πολιτικές απαντήσεις. Η Fitch πιστεύει ότι ο δανεισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση ενός μέρους της αύξησης των αμυντικών δαπανών, ενδεχομένως μέσω ενός νέου ταμείου ειδικού σκοπού και όχι ενός νέου προγράμματος δανεισμού της ΕΕ όπως το NGEU, το οποίο θα έπαιρνε πολύ χρόνο να δημιουργηθεί και θα απαιτούσε ομοφωνία μεταξύ των κρατών μελών. Ένα ταμείο ειδικού σκοπού θα μπορούσε επίσης να επιτρέψει να συμμετάσχουν μέλη του ΝΑΤΟ εκτός ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο.
Ο αντίκτυπος στους εθνικούς προϋπολογισμούς και ενδεχομένως στην οικονομική θέση της ΕΕ, θα εξαρτηθεί από τον σχεδιασμό οποιουδήποτε μέσου ή προγράμματος, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου χρηματοδότησής του, του τρόπου με τον οποίο δαπανώνται ή διανέμονται τα χρήματα που συγκεντρώνει και εάν επωφελείται από πρόσθετες δεσμεύσεις ή εγγυήσεις από συμμετέχοντες χώρες, επισημαίνει ο οίκος. Αλλά θα μπορούσε να περιορίσει τον πρόσθετο δανεισμό μεμονωμένων κρατών, ειδικά εάν οι ανάγκες για αμυντικές δαπάνες αυξηθούν ακόμη περισσότερο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δημοσιεύσει μια Λευκή Βίβλο στις 19 Μαρτίου που θα περιγράφει σχέδια για στρατιωτικές επενδύσεις και χρηματοδότηση, αν και δεν είναι σαφές εάν θα περιέχει μια τέτοια πρόταση.
Όπως επισημαίνει η Fitch, η αύξηση των αμυντικών δαπανών έρχεται σε μια περίοδο ήδη αυξημένης οικονομικής αβεβαιότητας λόγω της εμπορικής πολιτικής των ΗΠΑ. Οι πολύ υψηλότερες δαπάνες που κατευθύνονται σε εγχώριες βιομηχανίες θα είχαν κάποιο θετικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη, αλλά η έκταση αυτού είναι εξαιρετικά αβέβαιη, για παράδειγμα λόγω της μεγάλης εξάρτησης από εισαγόμενο στρατιωτικό εξοπλισμό και των πιθανών περιορισμών μεταξύ των ευρωπαϊκών αμυντικών εταιρειών, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.
Πηγή: capital.gr
