Νεποτισμός, σύμφωνα με τον μη κυβερνητικό οργανισμό Διεθνής Διαφάνεια (Transparency International), είναι η «πρακτική ευνοϊκής μεταχείρισης που βασίζεται σε γνωριμίες και συγγενικές σχέσεις, κατά την οποία κάποιος σε επίσημη θέση εκμεταλλεύεται τη δύναμη και την εξουσία του για να προσφέρει εργασία ή ευνοϊκή μεταχείριση σε μέλος της οικογένειάς του ή σε φίλο, ακόμη και αν δεν είναι κατάλληλο ή άξιο».
Το λήμμα παραπέμπει επίσης στη λέξη «πελατειακό σύστημα».
Στα πλείστα όσα συνώνυμα συγκαταλέγονται η ευνοιοκρατία, η οικογενειοκρατία, η ρουσφετολογία, η αναξιοκρατία και η διαφθορά.
Προερχόμενος από τη λατινική ρίζα nepos που σημαίνει «εγγονός» ή «ανιψιός», ο όρος «νεποτισμός» χρησιμοποιήθηκε αρχικά για την ανάθεση σημαντικών πόστων σε συγγενείς από Καθολικούς Πάπες και επισκόπους.
Με το πέρασμα των χρόνων έγινε συνώνυμο όχι μόνο μοναρχικων και απολυταρχικών καθεστώτων, αλλά και σύγχρονων οιονεί δημοκρατιών.
Παγκόσμιο και διαχρονικό, το νοσηρό φαινόμενο του νεποτισμού εκτείνεται σχεδόν σε όλους τους τομείς.
Από τις επιχειρήσεις και την πολιτική, μέχρι την ακαδημαϊκή κοινότητα, την υγειονομική περίθαλψη και την ψυχαγωγία.
Στον 21ο αιώνα εισήχθη μάλιστα και ο όρος «nepo baby» για τις αυξανόμενες στρατιές όσων κάνουν καριέρες σε χώρους που έχουν καθιερωθεί οι γονείς τους -και δη στην πολιτική και στην ψυχαγωγία- με βασικό προσόν τις οικογενειακές γνωριμίες και τις διασυνδέσεις.
Στις δημοκρατίες δυτικού τύπου υποτίθεται ότι λαμβάνονται μέτρα για την προάσπιση του κράτους δικαίου, συχνά όμως με πενιχρά αποτελέσματα.
Μόλις προ ημερών μια χώρα στη μαστιζόμενη από τη διαφθορά Λατινική Αμερική, το Μεξικό, ενέκρινε -μέσω του ομοσπονδιακού Κογκρέσου- έναν υψηλού συμβολισμού και σημασίας νόμο για για την εξάλειψη του νεποτισμού στην πολιτική.
Η απόφαση θεωρείται ιστορική, δεδομένης της διακομματικά ισχυρής παρουσίας πολιτικών δυναστειών στην εγχώρια πολιτική σκηνή.
Η εφαρμογή του ωστόσο αναμένεται μέχρι το 2030.
Γεγονός, που εγείρει ανησυχίες ότι ο δρόμος για τον νεποτισμό θα παραμείνει ανοιχτός μέχρι να τεθεί σε ισχύ η αναγκαία συνταγματική μεταρρύθμιση.
Αλλαγές μετ’ εμποδίων
«Ουδείς άμεσος συγγενής θα μπορεί να διαδεχθεί κάποιον αιρετό», τόνισε η νέα πρόεδρος της χώρας, Κλαούδια Σέινμπαουμ, αφότου το ομοσπονδιακό Κογκρέσο του Μεξικού ενέκρινε συνταγματική μεταρρύθμιση, που απαγορεύει τον νεποτισμό στην πολιτική, σε μια χώρα όπου η επανεκλογή προέδρου και κυβερνητών έχει απαγορευτεί από τον 20ο αιώνα.
Βάσει συνταγματικής μεταρρύθμισης το 2014 -επί προεδρίας του κεντροδεξιού Ενρίκε Πένια Νιέτο- τέθηκε όριο και στην επανεκλογή ομοσπονδιακών και τοπικών βουλευτών έως τέσσερις συνεχείς θητείες και δύο για γερουσιαστές, δημάρχους και δημοτικούς αξιωματούχους.
Το επιχείρημα τότε ήταν ότι, επιδιώκοντας την επανεκλογή τους, οι πολιτικοί θα αναγκάζονταν να λογοδοτούν στους ψηφοφόρους τους και έτσι θα μειωνόταν η διαφθορά.
Δεν συνέβη.
Το ίδιο επιχείρημα επικαλείται σήμερα κατά του νεποτισμού η αριστερή πρόεδρος Κλαούδια Σέινμπαουμ, διάδοχος του
επικρινόμενου ως λαϊκιστή Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ και πρώτη γυναίκα στο ύπατο πολιτειακό αξίωμα του Μεξικού.
Αν και αρχικά έθεσε το 2027 ως χρονικό «ορίζοντα» για την τελική έγκριση της νέας συνταγματικής μεταρρύθμισης -για την οποία απαιτείται η επικύρωση από την πλειοψηφία των πολιτειακών νομοθετικών σωμάτων- θα τεθεί τελικά σε ισχύ τρία χρόνια αργότερα, το 2030.
Η αναβολή παρουσιάστηκε ως προϊόν πολιτικού συμβιβασμού.
Η καχυποψία ωστόσο περισσεύει.
Οι υποψίες στρέφονται στον δευτερότοκο γιό του πρώην προέδρου Ομπραδόρ, που ανέλαβε από τον περασμένο Σεπτέμβριο επιτελική θέση στο κυβερνών κόμμα Morena και φέρεται να προαλείφεται ως προεδρικός υποψήφιος στις επόμενες προεδρικές εκλογές, στο τέλος της δεκαετίας.
Λίγο πριν τεθεί σε εφαρμογή, τουτέστιν, η νέα συνταγματική μεταρρύθμιση.
Την 1η Ιουνίου εν τω μεταξύ έχουν προγραμματιστεί οι πρώτες στην ιστορία του Μεξικού άμεσες εκλογές για την ανάδειξη νέων δικαστών σε ομοσπονδιακό και περιφερειακό επίπεδο.
Εντάσσεται στο πλαίσιο αναδιάρθρωσης του δικαστικού συστήματος της χώρας, που έχει επικριθεί εντός και εκτός Μεξικού ως προσπάθεια πολιτικοποίησης της Δικαιοσύνης, βασικού πυλώνα κάθε Δημοκρατίας.
Προφανώς όχι μόνο της… μεξικανικής.
@msnbc WATCH: MSNBC’s @The Rachel Maddow Show breaks down Donald Trump’s apparent nepotism in the early staffing of his second administration, in comparison to President Biden’s pardoning of his son, Hunter, to spare him politically motivated prosecution by Trump’s acolytes. #hunterbiden #joebiden #legal #rachelmaddow #politics ♬ original sound – MSNBC
Νεποτισμός, μια παγκόσμια «Λερναία Ύδρα»
Θεωρούμενο ως το άλλο πρόσωπο της διαφθοράς, ο νεποτισμός είναι ιδιαζόντως ενδημικός ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική.
Τον ακροδεξιό -υπό έρευνα για απόπειρα πραξικοπήματος- πρώην πρόεδρο της Βραζιλίας, Ζαΐρ Μπολσονάρο, είναι πιθανό να διαδεχθεί ο γιος ή η σύζυγός του, σε περίπτωση που παραπεμφθεί σε δίκη και του απαγορευτεί να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για το ύπατο αξίωμα της χώρας.
Ο πρόεδρος της Νικαράγουας όρισε μόλις πρόσφατα ως συμπρόεδρο της χώρας τη σύζυγό του, Ροζάριο Μουρίλο.
Μέλη της οικογένειας πρώην ηγετών σε χώρες όπως η Αργεντινή και το Περού παραμένουν κυρίαρχες φιγούρες στην εγχώρια πολιτική σκηνή.
Η έλλειψη ανεξαρτησίας του δικαστικού σώματος παραμένει εν τω μεταξύ ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την αποτελεσματική καταπολέμηση της διαφθοράς και της ατιμωρησίας σε πολλές από τις χώρες της περιοχής.
Όμως το φαινόμενο του νεποτισμού δεν περιορίζεται στη Λατινική Αμερική.
Υπάρχουν πλείστα όσα σχετικά παραδείγματα σε διεθνές επίπεδο, πέραν των αυταρχικών καθεστώτων.
Ο απερχόμενος πλέον πρωθυπουργός του Καναδά, Τζάστιν Τριντό, είναι γιος πρώην πρωθυπουργού.
Η Ακροδεξιά στη Γαλλία αποτελεί επί της ουσίας οικογενειακή υπόθεση των Λεπέν.
Στην πολιτική σκηνή των ΗΠΑ υπάρχει πληθώρα ενδείξεων πολιτικών δυναστειών: από τους Κένεντι έως τους Μπους.
Ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος έγινε το 2001 ο πρώτος προεδρικός υιός που έφτασε στον Λευκό Οίκο από το 1824.
Σήμερα, εν μέσω έξαρσης της ευνοιοκρατίας στην εποχή Τραμπ 2.0, υπάρχει ένα όργιο φημών για τις επόμενες γενιές των Μπους, Κλίντον, Τσέινι και Τραμπ.
Στο αμερικανικό Κογκρέσο, πολλοί αντιμετωπίζουν την πολιτική ως οικογενειακή επιχείρηση, αναθέτοντας θέσεις εργασίας σε «ημέτερους».
Πρόσφατη μελέτη καταγράφει ότι ένα μονοψήφιο, πλην σημαντικό ποσοστό των μελών της Βουλής των Κοινοτήτων στη Βρετανία είναι «nepo babies».
Ανάλογες περιπτώσεις δεν λείπουν από την υπόλοιπη Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Το «δέντρο» και το «δάσος»
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Δρ Τζέιμς Λόξτον, Ανώτερου Λέκτορα στη Συγκριτική Πολιτική στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, οι λεγόμενες «κληρονομικές δημοκρατίες» ξεπερνούν σήμερα αριθμητικά τις κληρονομικές απολυταρχίες.
Χαρακτηρίζεται ως «θεμελιώδης αδικία» και «λάθος».
Πολλώ μάλλον όταν οι εκλεγμένοι «κληρονόμοι» αποκλίνουν σημαντικά από τους προκατόχους τους, οδηγώντας σε απογοήτευση των προσδοκιών των ψηφοφόρων και σε κακή εκπροσώπηση.
Αποτελεί εξάλλου αντανάκλαση μιας σαθρής πολιτικής κουλτούρας, στόχος της οποίας δεν είναι η βελτίωση της δημοκρατικής εκπροσώπησης, αλλά η διαιώνιση στον συγκεντρωτισμό της εξουσίας.
Εξίσου αποπροσανατολιστική χαρακτηρίζεται η όποια επικοινωνιακή ρητορική περί απαγόρευσης του νεποτισμού, εστιάζοντας μόνο στην άμεση οικογενειακή διαδοχή, αφήνοντας εκτός «κάδρου» έτερες μορφές πολιτικής ευνοιοκρατίας, όπως ο κομματισμός, τα επιχειρηματικά συμφέροντα και τα εν γένει δίκτυα εξουσίας.
Η προφανής ανταπάντηση, τονίζουν ειδικοί, είναι η διασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Αποτελεί, επισημαίνουν, το ισχυρό «όπλο» κατά του καλπάζοντος λαϊκισμού ότι ο κόσμος ελέγχεται από μια εγωκεντρική ελίτ του 1%.
Πηγή: in.gr
