Τι σημαίνει για την Ελλάδα η ρήτρα διαφυγής των…

 Toυ Τάσου Δασόπουλου
 

Μια συνολική αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά 800 δις ευρώ, μέσα στα επόμενα 4 χρόνια, είναι το περίγραμμα της πρότασης που ετοιμάζει η Κομισιόν, για να χρηματοδοτήσει την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, έδωσε χθες δύο σημεία αναφοράς για την πρότασή της, αφήνοντας πολλά ερωτηματικά αναπάντητα.

Το πρώτο που ξεκαθάρισε, είναι ότι θα εισηγηθεί ένα Ταμείο Άμυνας, με αρχικό κεφάλαιο 150 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό, θα αντληθεί κατά πάσα πιθανότητα από τις αγορές, ως κοινό χρέος. Το νέο αυτό Ταμείο θα αποτελέσει την “Τράπεζα”, η οποία θα δανείζει στα κράτη μέλη για να κάνουν επενδύσεις στην άμυνα. Ακριβώς όπως γίνεται σήμερα, με το Ταμείο Ανάκαμψης. Η πρόταση για το Ταμείο Άμυνας, είχε γίνει από τις αρχές του 2023 από τη Γαλλία, αλλά είχε σταματήσει στην άρνηση της Γερμανίας και των “δορυφόρων” της, για νέα έκδοση κοινού χρέους.

Ωστόσο, όπως αποδεικνύεται η ιδέα συνεχίζει να υποστηρίζεται και από τη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις χώρες με μεγάλες αμυντικές δαπάνες, Στην ομάδα αυτά περιλαμβάνεται η Ελλάδα, η Πολωνία τη Ρουμανία και τις χώρες της Βαλτικής, που βρίσκονται στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ. Με τη δημιουργία του Ταμείου, η Ελλάδα θα αποκτήσει μια πηγή φθηνής χρηματοδότησης, έρευνας για αμυντικά συστήματα εντός της χώρας ή για αγορά νέου εξοπλισμού από το εξωτερικό. Ο μόνος περιορισμός, θα είναι το ύψος του νέου δανεισμού, αφού οι δαπάνες δεν θα υπολογίζεται στο έλλειμμα .
 

Ερωτηματικά με τη ρήτρα διαφυγής 

Σε ό,τι αφορά την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών το έλλειμμα, η πρόεδρος της Επιτροπής δεν ήταν ξεκάθαρη. Είπε, ότι με την αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά 1,5% του ΑΕΠ της ΕΕ, σε τέσσερα χρόνια, θα έχουν γίνει επιπλέον αμυντικές δαπάνες της τάξης των 650 δις ευρώ. Ωστόσο, τα ερωτήματα για το πως ακριβώς θα λειτουργήσει στην πράξη η ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες είναι ένα κάτι που θα πρέπει να διευκρινιστεί στη λεπτομέρεια του.

Τούτο, με δεδομένο ότι οι χώρες της ΕΕ οι οποίες είναι και μέλη του ΝΑΤΟ, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες . Στην πρώτη βρίσκεται η Πολωνία, με αμυντικές δαπάνες πάνω από το 3% του ΑΕΠ της, με δεύτερη την Ελλάδα, με αμυντικές δαπάνες οι οποίες προσεγγίζουν φέτος το 3% του ΑΕΠ της και τρίτη η Ρουμανία με δαπάνες πάνω από 2,5% του ΑΕΠ της. Αμέσως μετά στην ίδια κατηγορία  βρίσκονται οι χώρες της Βαλτικής, οι οποίες συνορεύουν με τη Ρωσία και εξ αυτού, έχουν αυξήσει τις δαπάνες τους πάνω από το 2% του ΑΕΠ τους μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. 

Η δεύτερη ομάδα χωρών, είναι όλη η υπόλοιπη Ευρώπη, η οποία καλύπτει οριακά την ελάχιστη συνθήκη του ΝΑΤΟ, για αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ. 

Θα πρέπει συνεπώς να οριστεί για κάθε χώρα το αρχικό ποσό των αμυντικών δαπανών πάνω στο οποίο θα υπολογίζεται η αύξηση κατά 1,5% του ΑΕΠ που βάζει στόχο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς είναι σαφές, ότι δεν μπορεί τη βάση αυτή να είναι ίδια για όλες τις χώρες.

Θα πρέπει επίσης να οριστεί, αν όλα τα κράτη μέλη θα μπορούν να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες. Τούτο με δεδομένο ότι επτά κράτη μέλη μεταξύ των οποίων η Γαλλία και η Ιταλία, απειλούνται με διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, πριν αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες. 

Θα πρέπει να διευκρινιστεί εκ των προτέρων, για ποσά χρόνια θα ισχύσει η ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες και τι θα γίνει κατά τη λήξη της, αν κάποιο ή κάποια κράτη μέλη , μείνουν με έλλειμμα μεγαλύτερο του 3% του ΑΕΠ 

Ένα τρίτο γκρίζο σημείο, είναι αν το κοινό χρέος θα αποπληρωθεί όπως αυτό του ΤΑΑ ή θα αναχρηματοδοτηθεί, καθιερώνοντας την αμοιβαιοποίηση χρέους εντός της ΕΕ. Στην πρώτη περίπτωση, θα πρέπει να υπάρξει μια σαφής πηγή χρηματοδότησης από το κοινοτικό προϋπολογισμό από παλιούς ( πχ τα αδιάθετα υπόλοιπα του ΤΑΑ ή ακόμη και με τα κονδύλια του Ταμείου Συνοχής ) ή νέους πόρους ακόμη και αν αυτό πλήξει άλλες πολιτικές της ΕΕ. 

Πριν απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, είναι δύσκολο να πει κανείς αν η ρήτρα διαφυγής για την αμυντικές δαπάνες θα είναι κέρδος ή ζημιά για τα κράτη μέλη και την Ελλάδα.