Η ΕΕ έχει διαχειριστεί προηγούμενες παγκόσμιες κρίσεις με μεγαλύτερη επιτυχία απ’ ότι συνήθως πιστεύουμε. Το ίδιο αναμένεται και τώρα ως απάντηση στις μεταβαλλόμενες διατλαντικές σχέσεις. Το σημείο καμπής ήταν η κρίση του COVID-19, όταν δημιουργήθηκε το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και συμφωνήθηκε μια κοινή στρατηγική εμβολιασμού. Ο συντονισμός μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών-μελών ήταν συχνά άτυπος και ρεαλιστικός, σχετικά γρήγορος και με γνώμονα λύσεις που μπορούσαν να εγγυηθούν την εφαρμογή και την επίλυση των άμεσων επιπτώσεων της κρίσης.
Οταν μια κρίση γίνεται αντιληπτή ως υπαρξιακή για την ίδια την Ενωση και καθολική για όλα τα κράτη-μέλη, το κίνητρο για συντονισμό είναι μεγαλύτερο, καθώς αναγνωρίζεται ότι μια εθνική αντίδραση πιθανότατα θα είναι ανεπαρκής. Η κινητοποίηση πραγματοποιείται αρχικά μέσω του Συμβουλίου, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαδραματίζει κεντρικό ρόλο συντονισμού και εφαρμογής. Καθοριστικής σημασίας είναι και η σύγκλιση Γαλλίας – Γερμανίας και γι’ αυτό η εκλογή Μερτς έφερε ανακούφιση στην Ευρώπη.
Η φιλόδοξη διαχείριση κρίσεων από την ΕΕ προκαλεί πιέσεις στις πιο ευρωσκεπτικιστικές κυβερνήσεις όπως η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Ιταλία. Παρ’ όλα αυτά τα νέα συντονιστικά αντανακλαστικά σε συνθήκες κρίσης έχουν επιτρέψει μέχρι σήμερα στην ΕΕ να συνεχίσει την πορεία της. Οι ευρωσκεπτικιστικές κυβερνήσεις αισθάνονται πιεσμένες να ακολουθήσουν καθώς έχουν πολλά να χάσουν αν δεν το κάνουν και έτσι διαφοροποιούνται μόνο περιστασιακά.
Θα καταφέρει η ΕΕ να συντονίσει τις δράσεις της υπό το πρίσμα των μεταβαλλόμενων διατλαντικών σχέσεων; Με βάση όσα γνωρίζουμε από προηγούμενες κρίσεις, η πιο πιθανή απάντηση είναι ναι. Ο πρώτος μήνας της δεύτερης διακυβέρνησης Τραμπ έχει ταρακουνήσει την Ευρώπη. Οι κοινές δυτικές αξίες του φιλελευθερισμού, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης και του σεβασμού του διεθνούς δικαίου, για τις οποίες οι ΗΠΑ υπήρξαν πρωτοπόρος, δεν μπορούν πλέον να θεωρούνται δεδομένες. Οι οικονομικά συμφέρουσες για τις ΗΠΑ συμφωνίες, ανεξάρτητα από τις πολιτικές επιπτώσεις τους, φαίνεται να είναι η απόλυτη προτεραιότητα. Αυτή η πραγματικότητα αποτελεί μια καθολική και υπαρξιακή νέα κρίση που θα οδηγήσει την ΕΕ σε συντονισμό της δράσης της.
Οσον αφορά την άμυνα, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν καταστήσει σαφές ότι προτίθενται να εντείνουν τις προσπάθειές τους, να παράσχουν εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία και να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες.
Οσον αφορά το εμπόριο και την απάντηση σε πιθανούς επιθετικούς δασμούς των ΗΠΑ, ο συντονισμός είναι ευκολότερος, δεδομένου ότι η αρμοδιότητα ανήκει στην ΕΕ. Το 2023 εγκρίθηκε πράξη κατά των μέτρων εξαναγκασμού η οποία έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί αποτρεπτικά, αλλά αν υπάρξουν επιθετικοί δασμοί, το Συμβούλιο με πλειοψηφία μπορεί να αποφασίσει επιβολή δασμών, περιορισμούς στο εμπόριο υπηρεσιών, καθώς και περιορισμούς στην πρόσβαση σε άμεσες ξένες επενδύσεις και δημόσιες συμβάσεις.
Αντί λοιπόν να αναρωτιόμαστε αν η Ευρώπη μπορεί να συντονιστεί, θα πρέπει να συζητάμε μια ολιστική και ρεαλιστική στρατηγική ώστε να πλοηγηθούμε σε αυτά τα αχαρτογράφητα νερά και να επικρατήσει η ειρήνη έναντι του πολέμου. Διατηρώντας ανοιχτούς και τους διαύλους με τις ΗΠΑ.
Η Στέλλα Λαδή είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και καθηγήτρια στο Queen Mary University of London
Πηγή: tanea.gr
