Η Ισπανία κατά την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών έχει βρεθεί στην πρωτοπορία των φεμινιστικών διεκδικήσεων και έχει κάνει άλματα στη κατεύθυνση της ισότητας των φύλων με την διακριτή και δυναμική παρουσία των γυναικών σε κέντρα λήψης αποφάσεων σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο αλλά και με την ανάπτυξη ενός ευρύτατου κοινωνικού κινήματος υπεράσπισης των δικαιωμάτων των γυναικών και των θηλυκοτήτων.
Το γυναικείο ζήτημα και ο φεμινισμός είναι στην καθημερινή ατζέντα και οι κοινωνικές διεκδικήσεις και αντιδράσεις απέναντι στα φαινόμενα έμφυλης βίας και άλλων μορφών πατριαρχικής καταπίεσης λαμβάνουν διαστάσεις που υπερβαίνουν τοπικά και οικονομικό-κοινωνικά όρια.
Έχοντας ακούσει από συνομήλικές μου ανατριχιαστικές αφηγήσεις για την ζωή των γυναικών παλαιότερων γενεών, ειδικά στα σκοτεινά χρόνια του Φράνκο, όπου ο όρος μηχανή αναπαραγωγής και εξυπηρέτησης καθημερινών αναγκών των ανδρών και της οικογένειας μοιάζει επιεικής και εξωραϊστικός για να περιγράψει το βίωμα αυτών των γυναικών, πάντα έβλεπα με κάποια απορία και πολύ θαυμασμό τα γενναία βήματα του ισπανικού φεμινιστικού κινήματος και τις κατακτήσεις του.
Το ζήτημα της μητρότητας και το πως αυτή χρησιμοποιήθηκε για να καθυποτάξει και να περιορίσει τις γυναίκες στον ασφυκτικό κλοιό της ιδιωτικής σφαίρας ήταν πάντα στο επίκεντρο. Μετά όμως από την εύλογη άρνηση αυτού του ρόλου ως βήμα απελευθέρωσης από τα πρώτα φεμινιστικά κύματα, την σταδιακή και συνεχιζόμενη επικράτηση των γυναικών σε τομείς της δημόσιας σφαίρας αλλά και την σκληρή περιπέτεια που συνεπάγεται σήμερα ο συνδυασμός της μητρότητας με τον επαγγελματικό βίο κάτω από όρους εργασιακής επισφάλειας και νεοφιλελεύθερης βαρβαρότητας, έχει έρθει η ώρα να μιλήσουμε για μια νέα φεμινιστική μητρότητα και να επαναπροσδιορίσουμε αιτήματα και διεκδικήσεις.
Αυτό ακριβώς επιχειρεί να κάνει η Εστέρ Βίβας στο βιβλίο της “Ανυπάκουη μαμά” που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Oposito σε μετάφραση της Κατερίνας Μποσινάκη.
Μιλώντας η ίδια για το βιβλίο της αναφέρει:
«Το να είσαι μητέρα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ζούμε σε μια κοινωνία που βάζει εμπόδια στην μητρική εμπειρία. Δεν είναι καθόλου εύκολο να γεννήσεις όπως εσύ θέλεις, να θηλάσεις όπου κι όποτε θέλεις, να συνδυάσεις την ανατροφή του παιδιού σου με την μισθωτή εργασία.
Στην “Ανυπάκουη μαμά” μιλάω από μια φεμινιστική και οικολογική οπτική για ζητήματα με ελάχιστη κοινωνική ορατότητα όπως η υπογονιμότητα, η εγκυμοσύνη, η αποβολή, η μαιευτική βία, η επιλόχειος κατάθλιψη, ο θηλασμός, το εμπόριο του βρεφικού γάλακτος, και άλλα.
Και τονίζω την ανάγκη ο φεμινισμός να εντάξει στην ατζέντα του την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μητέρων”.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας δημοσιεύουμε σήμερα τη συνέντευξη που παραχώρησε η Καταλανή δημοσιογράφος, κοινωνιολόγος και συγγραφέας στο ΕΡΤNews και στη Φούλη Ζαβιτσάνου για την “Ανυπάκουη μαμά”:
Σχολιάζεις στο βιβλίο σου ότι η μητρότητα στις μέρες μας είναι κανονικοποιημένη και περιορισμένη ανάμεσα σε δυο κυρίαρχες επιλογές, είτε να ακολουθήσει το πατριαρχικό είτε το καπιταλιστικό πρότυπο. Πως πιστεύεις ότι μπορούν οι γυναίκες να υπερβούν αυτό το πλαίσιο και να δώσουν την δική τους απάντηση; Και ποιος ο ρόλος των νέων φεμινισμών προς αυτήν την κατεύθυνση;
Το ηγεμονικό φαντασιακό της μητρότητας μας περιορίζει ανάμεσα στο ιδεώδες του φύλακα αγγέλου του σπιτιού, που γίνεται θυσία για τα παιδιά και την οικογένεια, και της “super woman” που θριαμβεύει στον επαγγελματικό χώρο αλλά καταφέρνει να είναι και μητέρα. Το να το συνειδητοποιήσουμε αυτό μας επιτρέπει να αμφισβητήσουμε αυτό το ιδεώδες και να διεκδικήσουμε μια πραγματική μητρότητα, με όλα τα φώτα και τις σκιές της, τις αντιφάσεις και τις αμφιθυμίες της. Το να είσαι μητέρα σημαίνει να αποτυγχάνεις, να κάνεις λάθη, να μην αντέχεις άλλο. Και αυτό είναι εντάξει.
Μιλώντας για μητρότητα και φεμινισμό, υπερασπίζεσαι ότι αφήνοντας πίσω ψευδοδιλλήματα και εντάσεις του παρελθόντος, ήρθε η ώρα να διεκδικήσουμε τη μητρότητα μέσα από τον φεμινισμό. Τι σημαίνει για σένα να είσαι μητέρα φεμινίστρια ή, όπως τιτλοφορείς το βιβλίο σου, ανυπάκουη μαμά;
Μια ανυπάκουη και φεμινίστρια μητέρα είναι μια μητέρα που ξέρει ότι έχει δικαιώματα και τα διεκδικεί. Με βασικότερο το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση. Για την εγκυμοσύνη μου, τον τοκετό, τον θηλασμό, την ανατροφή των παιδιών, αποφασίζω εγώ. Και αυτό, που φαίνεται τόσο απλό, μας το αρνούνται συστηματικά ως μητέρες. Καταπατούνται και παραβιάζονται τα δικαιώματά μας και τα δικαιώματα των παιδιών μας. Ο φεμινισμός είναι σανίδα σωτηρίας για τις μητέρες, απέναντι σε ένα μητροφοβικό και παιδοφοβικό σύστημα.
Στο βιβλίο αφηγείσαι τις δικές σου εμπειρίες σχετικά με τη μητρότητα και την ανατροφή των παιδιών. Ανάμεσά τους, η θεραπεία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην οποία έχεις υποβληθεί, μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική με υψηλό σωματικό και ψυχολογικό κόστος για τις γυναίκες που αποσιωπείται και βιώνεται «ιδιωτικά», πίσω από κλειστές πόρτες. Το να σπάσουμε τη σιωπή είναι ένα αποφασιστικό βήμα, όμως, τι άλλο πιστεύεις ότι πρέπει να γίνει για να αμφισβητηθεί ευθέως η επικρατούσα ιατρικοποίηση και εμπορευματοποίηση της αναπαραγωγής;
Η γονιμότητα έχει γίνει αντικείμενο μεγάλης κερδοσκοπίας στα χέρια λίγων εταιριών. Κάθε φορά όλο και περισσότεροι, τόσο γυναίκες όσο και άνδρες, αντιμετωπίζουμε μεγαλύτερες δυσκολίες στην απόκτηση παιδιών. Ζούμε σε έναν άρρωστο πλανήτη, σε μια συνεχή κοινωνική και οικονομική κρίση, όπου η επισφάλεια έχει γίνει βασικός όρος της ζωής μας και όλα αυτά επηρεάζουν την αναπαραγωγική μας ικανότητα. Δεν κάνουμε παιδιά γιατί δεν μπορούμε, είτε λόγω προβλημάτων υπογονιμότητας, είτε επειδή δεν βγάζουμε το μήνα και δεν μπορούμε να βρούμε μια οικονομική και αξιοπρεπή στέγη. Ο καπιταλισμός από τη μια καταστρέφει την αναπαραγωγική μας επιθυμία και από την άλλη καθιστά αυτήν μας την επιθυμία αντικείμενο εκμετάλλευσης και κερδοφορίας. Το κλειδί είναι να κατανοήσουμε ότι η υπογονιμότητα δεν είναι ένα ατομικό αλλά ένα δομικό και συλλογικό πρόβλημα.
Μιλώντας για την υπογονιμότητα στο βιβλίο, αναφέρεσαι στην υπόθεση της παρένθετης μητρότητας και λες ότι πρόκειται για μια ωμή παρέμβαση της νεοφιλελεύθερης αγοράς στο γυναικείο σώμα. Ποια θέση νομίζεις ότι έχει ή θα έπρεπε να έχει το θέμα στη φεμινιστική ατζέντα; Ειδικά αν σκεφτούμε ότι τα θύματα αυτής της αγοράς είναι «αόρατες» γυναίκες λόγω οικονομικής κατάστασης, εθνικότητας…;
Η παρένθετη μητρότητα είναι ένας μηχανισμός εμπορευματοποίησης της ικανότητας κύησης των γυναικών και «αγοραπωλησίας» των μωρών. Η γυναίκα που κυοφορεί ένα παιδί για τρίτους χάνει κάθε δυνατότητα λήψης αποφάσεων για το σώμα της κατά τη διάρκεια των 9 μηνών της κύησης, υποβάλλεται σε θεραπείες, ακόμη και παρά τη θέλησή της, και συχνά δεν μπορεί να δει το μωρό μετά τον τοκετό ούτε να μάθει για την κατάσταση της υγείας του. Το μωρό που γεννήθηκε μέσω παρένθετης μητρότητας αισθάνεται σαν μητέρα του τη γυναίκα που το κυοφόρησε, από την οποία αποχωρίστηκε απότομα, γεγονός που του δημιουργεί τραύμα όπως έχει τεκμηριωθεί επαρκώς από την περιγεννητική ψυχολογία. Οι γονείς που δικαιούνται το μωρό βάσει συμβολαίου έχουν δικαίωμα να μην το αναλάβουν αν αυτό γεννηθεί με γενετική μετάλλαξη ή ασθένεια, ή αν έχει προκύψει σοβαρό εμπόδιο, όπως συνέβη με εκατοντάδες παρένθετα μωρά που εγκαταλείφθηκαν όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Η παρένθετη μητρότητα είναι ευθεία επίθεση στα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών που αντιμετωπίζονται ως εμπόρευμα.
Αφιερώνεις ένα σημαντικό μέρος του βιβλίου στο ζήτημα της μαιευτικής βίας. Ποιος πιστεύεις ότι θα ήταν ένας ευσύνοπτος ορισμός του φαινομένου και γιατί το θεωρείς ως ένα άλλο είδος έμφυλης βίας;
Η μαιευτική βία αποτελείται από ένα σύνολο πρακτικών που συνιστούν σωματική, λεκτική ή/και ψυχολογική βία που ασκείται από το υγειονομικό προσωπικό κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού και της πρώτης περιόδου μετά τον τοκετό, και οι οποίες βλάπτουν την υγεία της μητέρας και του νεογνού. Μερικά παραδείγματα είναι η αναίτια επίσπευση του τοκετού, η μη ενημέρωση της ετοιμόγεννης για τις ιατρικές παρεμβάσεις που πραγματοποιούνται στο σώμα της, η άρνηση παρουσίας συντρόφου κατά τον τοκετό, οι ασεβείς συμπεριφορές, η χορήγηση φαρμάκων ή αναισθησίας χωρίς την συγκατάβασή της, η επισιοτομή από κεκτημένη ταχύτητα, η υποβολή σε καισαρική τομή χωρίς πραγματικό λόγο, η χρήση της μεθόδου Κριστέλλερ ή ο αναίτιος αποχωρισμός της από το νεογέννητο. Αλλά επίσης είναι πρακτική μαιευτικής βίας το να μην προβείς σε ιατρική παρέμβαση όταν αυτή είναι απαραίτητη. Η μαιευτική βία είναι μια μορφή έμφυλης βίας επειδή ασκείται εναντίον των γυναικών μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκες.
Στο βιβλίο καταγγέλλεις τις κακές πρακτικές γυναικολόγων και μαιών και τη σεξιστική και νεοφιλελεύθερη βάση τους. «Μας έχουν κλέψει τη γέννα!» είναι ο χαρακτηριστικός τίτλος του σχετικού κεφαλαίου. Με δεδομένο το ισχύον καθεστώτος ιατρικοποίησης του τοκετού, πως πιστεύεις ότι θα καταφέρουμε να ανακτήσουμε τον έλεγχο του σώματός μας; Και τι απαντάς στον ισχυρισμό ότι αυτή η λογική μας οδηγεί σε αντιεπιστημονικές αντιλήψεις;
Οι πρακτικές που συνιστούν μαιευτική βία δεν έχουν κανενός είδους εγκυρότητα ή επιστημονική βάση. Πραγματοποιούνται ακολουθώντας μια ρουτίνα γιατί «πάντα έτσι γινόταν» ή βασίζονται σε προκαταλήψεις σχετικά με την ικανότητα των γυναικών να γεννούν μέσα από ένα πρίσμα φαλλοκρατίας και πατερναλισμού. Η επιστήμη αποδέχεται την αυτοδιάθεση στον τοκετό, δίνει στη μητέρα και στο νεογνό τον χρόνο που χρειάζονται και δεν προβαίνει σε αχρείαστες ιατρικές παρεμβάσεις. Μια καισαρική τομή ή μια επισιοτομή μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας σε δεδομένες περιστάσεις, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι σήμερα γίνονται σε πολύ υψηλότερο ποσοστό από ό,τι είναι απαραίτητο και ότι οι αναίτιες αυτές παρεμβάσεις βλάπτουν την ψυχική και σωματική υγεία των μητέρων και των μωρών.
Η κρίση της μητρότητας και της ανατροφής σχετίζεται με το γενικότερο φαινόμενο της κρίσης φροντίδας, που αποτελεί μια πραγματική πρόκληση για το μέλλον. Ποια η φεμινιστική απάντηση;
Η ένταξη της μητρότητας και των πτυχών που την περιβάλλουν, όπως η εγκυμοσύνη, ο τοκετός, ο θηλασμός και η φροντίδα του παιδιού, στη θεωρία της κοινωνικής αναπαραγωγής είναι ένα θέμα που πρέπει να διερευνηθεί σε βάθος. Χρειαζόμαστε ένα μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης που να τοποθετεί τη μητρότητα και τη φροντίδα στο επίκεντρο του, να τους δίνει αξία, να τις καθιστά ορατές και να καταδεικνύει ότι είναι υπόθεση και ευθύνη όλων, με αδιαμφισβήτητη την ουσιαστική συμμετοχή της Πολιτείας. Το να σε φροντίζουν και να φροντίζεις είναι και δικαίωμα και υποχρέωση. Το πρόβλημα είναι ότι ζούμε σε μια κοινωνία που περιφρονεί την ανθρώπινη ευθραυστότητα.
Η Αριστερά έχει πρόβλημα, και μάλιστα σοβαρό, με τη μητρότητα, την ανατροφή των παιδιών και την οικογένεια», σημειώνεις. Ποιος πιστεύεις ότι είναι ο λόγος και πώς απαντάμε σε αυτό το πρόβλημα;
Υπάρχουν πολλές προκαταλήψεις σχετικά με τη μητρότητα και την οικογένεια στην Αριστερά, καθώς αυτά είναι ζητήματα που ιστορικά έχουν οικειοποιηθεί οι δυνάμεις της συντήρησης. Αυτές οι δυνάμεις ισχυρίζονται ότι υπερασπίζονται τη μητρότητα, αλλά είναι μια μητρότητα όπου οι γυναίκες δεν έχουμε δικαίωμα στην άμβλωση, δεν αποφασίζουμε για το σώμα μας, δεν έχουμε τη δική μας ζωή πέρα από τη γονεϊκότητα… Και αυτή η πατριαρχική μητρότητα δεν μας αντιπροσωπεύει. Πρέπει να ανατρέψουμε το αφήγημα της μητρότητας και της οικογένειας που προβάλλει η συντήρηση και, μέσα από το πρίσμα των φεμινισμών και της Αριστεράς, να υπερασπιστούμε τα δικαιώματα των μητέρων αλλά και ένα πληθυντικό και ποικιλόμορφο οικογενειακό μοντέλο.
www.ertnews.gr
Πηγή: ertnews.gr
