Πως γίνεται ένα άτομο να αντλεί απόλαυση ενώ κάποιος τον «πνίγει» με τα χέρια του; Γιατί κάποιοι προτιμούν να διαβάζουν Ντοστογιέφσκι από Μαρκ Τουέιν ή να βλέπουν ταινίες όπως το «The Shawshank Redemption» αντί για το «Legally Blonde»; Πώς συνδέεται, τέλος πάντων, η απόλαυση με τον πόνο, τι θα πει μαζοχισμός και ποιοι είναι εν τέλει οι μαζοχιστές;
Η Αμερικανή συγγραφέας του «Hurts So Good: The Science and Culture of Pain on Purpose» Λι Κάουαρτ ρωτά σε σχέση με τα παραπάνω παραδείγματα: «Βλέπετε ένα μοτίβο ανάμεσα σε όλους αυτούς;», ενώ λίγες γραμμές αργότερα, απαντά: «Αυτοί οι άνθρωποι επιλέγουν τον πόνο επίτηδες».
Καλοήθης μαζοχισμός
Όλοι μπορούν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, να είναι λίγο μαζοχιστές και να το απολαμβάνουν. Ο μαζοχισμός είναι ένα φάσμα, και μία από τις αποχρώσεις του είναι αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν «καλοήθη μαζοχισμό». Μια μελέτη του 2023 που δημοσιεύτηκε στο Journal of Research in Personality τον ορίζει ως «αναζήτηση απόλαυσης από κοινώς δυσάρεστες εμπειρίες που ερμηνεύονται σωματικά ως απωθητικές». Αυτές οι εμπειρίες, οι οποίες είναι εκ πρώτης όψεως αρνητικές, ακολουθούνται γρήγορα από ένα αίσθημα ευχαρίστησης.
Η Καρολίνα Χαζάρ, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Βύρτσμπουργκ στη Γερμανία και συγγραφέας της μελέτης στο Journal of Research in Personality, θυμάται ότι συνάντησε τον όρο όταν μελετούσε γιατί κάποιοι άνθρωποι απολαμβάνουν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που συνήθως προκαλούν αηδία ή θλίψη.
Η Χαζάρ συγκρίνει αυτές τις πρακτικές με τον σεξουαλικό μαζοχισμό, ο οποίος επίσης έχει αποχρώσεις, αλλά τελικά επιδιώκει την ικανοποίηση μέσω του εξευτελισμού ή του ξυλοδαρμού. «Οι δραστηριότητες αυτές είναι και επώδυνες και επιβλαβείς», εξηγεί.
Πλασματική απειλή και μαζοχιστές
Στον καλοήθη μαζοχισμό, δεν υπάρχει πραγματική βλάβη.
Η Μαριάνα Καστίγιο, ψυχίατρος στο HM Hospitales, εξηγεί ότι στον καλοήθη μαζοχισμό, «ο βασικός παράγοντας είναι ότι το περιβάλλον είναι ελεγχόμενο και δεν υπάρχει επιδίωξη για εξαιρετικά έντονες αισθήσεις». Η ίδια διακρίνει τους καλοήθεις μαζοχιστές από εκείνους που επιδιώκουν ακραίες εξάρσεις αδρεναλίνης, όπως οι αλεξιπτωτιστές. «Σε αντίθεση με τους καλοήθεις μαζοχιστές, τα άτομα αυτά δεν απαιτούν ένα ασφαλές περιβάλλον. Αντί να επιδιώκουν τον πόνο ή την ταλαιπωρία, κυνηγούν τη συγκίνηση της κορύφωσης», προσθέτει.
«Σε αντίθεση με τους καλοήθεις μαζοχιστές, τα άτομα αυτά δεν απαιτούν ένα ασφαλές περιβάλλον. Αντί να επιδιώκουν τον πόνο ή την ταλαιπωρία, κυνηγούν τη συγκίνηση της κορύφωσης»
googletag.cmd.push(function() { googletag.display(‘300x250_middle_2’); });
Η εξήγηση του φαινομένου
Στις αρχές του 2023, μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ δημοσίευσε μια εργασία στην οποία υποστήριζε ότι ο καλοήθης μαζοχισμός «αναφέρεται στην απόλαυση αρχικά αρνητικών εμπειριών που το σώμα (ο εγκέφαλος) ερμηνεύει λανθασμένα ως απειλητικές. Αυτή η συνειδητοποίηση ότι το σώμα έχει ξεγελαστεί και ότι δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, οδηγεί στην ευχαρίστηση».
Αυτή η αλλαγή δείχνει ότι η απειλή δεν είναι πραγματική, παρόλο που το σώμα την αντιλαμβάνεται ως τέτοια. Όταν παρακολουθείτε μια ταινία τρόμου ή κάνετε βόλτα με το τρενάκι του λούνα παρκ, ο καρδιακός ρυθμός αυξάνεται και απελευθερώνεται αδρεναλίνη. Το σώμα αντιδρά σε αυτά τα ερεθίσματα με τον ίδιο τρόπο που θα αντιδρούσε αν, κατά τη διάρκεια μιας βόλτας στα βουνά, συναντούσε ξαφνικά μια αρκούδα.
«Η απόλαυση προέρχεται από τη συνειδητοποίηση ότι η απειλή δεν είναι πραγματική», λέει η Χαζάρ.
Η Καστίγιο προσθέτει: «Αυτό μας επιτρέπει να χαλαρώσουμε τις άμυνές μας και να αφεθούμε στη σωματική αίσθηση».
Ομοιότητες και διαφορές
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι εμπειρίες πόνου και ευχαρίστησης ενεργοποιούν παρόμοιες περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες μάλιστα είναι υπερσυνδεδεμένες.
Η βασική διαφορά έγκειται στην ένταση του ερεθίσματος και στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος ερμηνεύει την κατάσταση με βάση το πλαίσιο.
Επομένως, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί αν ο καλοήθης μαζοχισμός είναι μια καθολική τάση στους ανθρώπους ή αν διαμορφώνεται από την προσωπική ιστορία και το πολιτισμικό πλαίσιο του ατόμου.
Είμαι διά του άλλου
Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι το φαινόμενο αυτό είναι πιο διαδεδομένο μεταξύ ορισμένων τύπων προσωπικότητας.
«Ο καλοήθης μαζοχισμός έχει συνδεθεί με αντικοινωνικά χαρακτηριστικά, όπως η υποκλινική ψυχοπάθεια και ο υποκλινικός σαδισμός», εξηγεί η Χαζάρ.
Η έρευνα για το φαινόμενο αυτό έχει ακόμη πολλά κενά. Η Χαζάρ πιστεύει ότι χρειάζονται περαιτέρω έρευνες για να αποκαλυφθεί ο πυρήνας αυτών των παρορμήσεων και να απαντηθεί το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου δολαρίων: γιατί οι καλοκάγαθοι μαζοχιστές αναζητούν αποκρουστικές εμπειρίες;
«Ίσως το κάνουν για να κατανοήσουν καλύτερα τον εαυτό τους ή για να δημιουργήσουν δεσμούς με τους άλλους. Μπορεί επίσης να το χρησιμοποιούν ως έναν τρόπο για να μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις σε ένα ασφαλές περιβάλλον», προτείνει ο ειδικός.
Όπως γράφει η Λι Κάουαρτ στο βιβλίο της: «Το μυαλό και το σώμα μας βρίσκουν νόημα και ανακούφιση στον πόνο – μια ιδιορρυθμία στον προγραμματισμό μας που οδηγεί στην πειθαρχία και την καινοτομία, ακόμη και όταν απειλεί να μας καταπιεί ολόκληρους».
*Πηγή: El Pais English, Φωογραφίες: Unsplash
Πηγή: tanea.gr
