Στη σύγχρονη εποχή, όπου η πολιτική δεν διαμορφώνεται πλέον αποκλειστικά μέσα από επιχειρήματα και ιδεολογικές συγκρούσεις, αλλά κυρίως μέσω εικόνων, η άνοδος του Ντόναλντ Τραμπ αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα επικράτησης της «Κοινωνίας του Θεάματος». Ο Ντάγκλας Κέλνερ, καθηγητής στο UCLA, σε ερευνητικό του κείμενο με τίτλο «Γκυ Ντεμπόρ, Ντόναλντ Τραμπ και η Πολιτική του Θεάματος», επισημαίνει πόσο σημαντική είναι η θεωρία του Ντεμπόρ για την κατανόηση του σύγχρονου πολιτικού κόσμου.
Η εκλογή του Τραμπ στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών δεν ήταν απλώς ένα πολιτικό γεγονός. Ηταν η απόλυτη επικράτηση του θεάματος, με την έννοια ότι ο ίδιος ο Τραμπ ενσάρκωνε το θέαμα.
Ο Γκυ Ντεμπόρ, ήδη από τη δεκαετία του ’60, περιέγραψε μια κοινωνία όπου η πραγματικότητα δεν βιώνεται άμεσα, αλλά καταναλώνεται μέσα από εικόνες και αναπαραστάσεις.
Το «θέαμα», όπως το όρισε στο έργο του «Η Κοινωνία του Θεάματος», δεν είναι απλώς μια επιφανειακή παρουσίαση της πραγματικότητας, αλλά ένας μηχανισμός που διαμορφώνει την ίδια την αντίληψή μας για τον κόσμο. «Το θέαμα είναι ο ήλιος που δεν δύει ποτέ στην αυτοκρατορία της σύγχρονης παθητικότητας», έγραψε χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας ότι «το θέαμα δεν θέλει να καταλήξει παρά μόνο στον εαυτό του και μόνον».
Ο Κέλνερ επισημαίνει πως, στην ψηφιακή εποχή, το θέαμα βρίσκεται παντού, διαποτίζοντας κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας και, φυσικά, την πολιτική.
Το εκλογικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ δεν ήταν απλώς μια πολιτική επιλογή, αλλά η επικράτηση μιας εποχής όπου το θέαμα καθορίζει τη δημοκρατία. Ηταν ο θρίαμβος ενός κόσμου όπου η πολιτική συζήτηση έχει αντικατασταθεί από εντυπωσιακά βίντεο λίγων δευτερολέπτων και ατάκες που διεγείρουν το συναίσθημα και τα ένστικτα.
Οι συγκεντρώσεις του Τραμπ δεν ήταν απλώς ομιλίες ή προεκλογικές εκδηλώσεις. Ηταν θεάματα, γεμάτα ένταση, που πρόσφεραν στους υποστηρικτές του μια σχεδόν θεατρική εμπειρία. Οσο περισσότερο θόρυβο δημιουργούσε, τόσο περισσότερο έμπαινε στο επίκεντρο της προσοχής. Και αυτό ακριβώς είναι το θεμέλιο της πολιτικής του θεάματος: ο κόσμος να βλέπει, να ακούει, να εντυπωσιάζεται και να ξαναβλέπει, χωρίς να σκέφτεται. Ετσι, λαμβάνει χώρα μια διαδικασία «εκζομπισμού», όπως τη χαρακτηρίζει ο Τίμοθι Σνάιντερ στο βιβλίο του «Ο Δρόμος προς την Ανελευθερία».
Ο Κέλνερ, αναλύοντας αυτή τη δυναμική, σημειώνει πως ο Τραμπ κατάφερε να εκμεταλλευτεί τη «hypermediated» κοινωνία μας, μια κοινωνία όπου το θέαμα είναι παντού. Οι πολίτες δεν ψήφιζαν μόνο για τις πολιτικές του απόψεις, αλλά για την εμπειρία που τους παρείχε. Μια εμπειρία γεμάτη εικόνες και ήχους, όχι πολιτική ουσία.
Η πρόκληση είναι σαφής: καθώς οι δημοκρατικοί θεσμοί γίνονται όλο και πιο ευάλωτοι στην πολιτική του θεάματος, τίθεται ένα κρίσιμο ερώτημα: πώς μπορεί μια κοινωνία να προστατεύσει την ουσία της δημοκρατίας, όταν το θέαμα έχει ήδη γίνει η κυρίαρχη πραγματικότητα;
Η Βασιλική Σουλαδάκη είναι διεθνολόγος
Πηγή: tanea.gr
