Η σωστή διάγνωση αποτελεί θεμέλιο της ποιοτικής υγειονομικής φροντίδας, όμως η πολυπλοκότητά της την καθιστά ευάλωτη σε σφάλματα. Εκτιμάται ότι έως και 15% – δηλαδή σχεδόν μία στις επτά – είναι λανθασμένες, καθυστερημένες ή παραλείπονται εντελώς, με σοβαρές συνέπειες για την υγεία των ασθενών και σημαντική επιβάρυνση των συστημάτων υγείας.
Σε οικονομικό επίπεδο, το κόστος των διαγνωστικών σφαλμάτων –συμπεριλαμβανομένων της λανθασμένης, της υπερδιάγνωσης και της υποδιάγνωσης– εκτιμάται ότι φθάνει το 17,5% των συνολικών δαπανών για την υγεία, ή περίπου 1,8% του ΑΕΠ στις χώρες-μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Η μείωση των διαγνωστικών σφαλμάτων κατά 50% θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξοικονόμηση δαπανών έως και 8%, βελτιώνοντας παράλληλα την ποιότητα φροντίδας και την ασφάλεια των ασθενών.
Η σημασία της διάγνωσης στην Ευρώπη και την Ελλάδα
Τα διαγνωστικά εργαλεία καθοδηγούν έως και το 70% των κλινικών αποφάσεων, ενώ αντιστοιχούν σε ένα μικρό ποσοστό των δαπανών. Στην Ευρώπη, οι χώρες επενδύουν κατά μέσο όρο 40 ευρώ ανά άτομο για εργαστηριακές εξετάσεις, με την Ελλάδα να κυμαίνεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (πάνω από 20 ευρώ/κάτοικο). Τα πρωτεία κρατούν η Ελβετία και η Γερμανία, όπου το μέσος κόστος ανά κεφαλή ξεπερνά τα 70 ευρώ.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Πηγή: MedTech Europe (2022)
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η αγορά των διαγνωστικών εκτιμάται ότι θα φτάσει σχεδόν τα 350 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030 (το 2021 ήταν στα 158,6) λόγω της ανάπτυξης της μοριακής και εξατομικευμένης ιατρικής. Όσον αφορά την ΕΕ, έχει ενισχύσει την εποπτεία μέσω κανονισμού, ο οποίος βελτιώνει τα πρότυπα ασφαλείας, τις επιδόσεις και την παρακολούθηση μετά την κυκλοφορία των διαγνωστικών in vitro. Παράλληλα, πολλοί ασθενείς προτιμούν τις κατ’ οίκον εξετάσεις, με υψηλά ποσοστά παρακολούθησης θετικών αποτελεσμάτων, αν και οι προβληματισμοί σχετικά με την ποιότητα και ερμηνεία τους παραμένουν.
Που εντοπίζονται συχνότερα τα διαγνωστικά σφάλματα;
Ο κίνδυνος σφάλματος είναι ιδιαίτερα υψηλός σε συχνές και σοβαρές παθήσεις, όπως οι ψυχικές διαταραχές, η σήψη, ο καρκίνος και η μακρά covid (Long Covid).
Ψυχική υγεία: Το φάσμα των κλινικών παρουσιάσεων, οι γνωστικές προκαταλήψεις και η επικάλυψη μεταξύ διαφορετικών καταστάσεων σημαίνει ότι η διάγνωση των συγκεκριμένων διαταραχών αποτελεί μερικές φορές πρόκληση. Για παράδειγμα, η διάγνωση της αγχώδους διαταραχής είναι εσφαλμένη στο 60% των περιπτώσεων στην πρωτοβάθμια περίθαλψη. Η ΔΕΠΥ υπερδιαγιγνώσκεται στα παιδιά και υποδιαγιγνώσκεται στους ενήλικες, οδηγώντας σε υπερκατανάλωση φαρμάκων και απώλεια παραγωγικότητας, αντίστοιχα. Η διπολική διαταραχή συχνά διαγιγνώσκεται ως κατάθλιψη, με καθυστέρηση άνω των 300 ημερών στη σωστή θεραπεία, αυξάνοντας το κόστος κατά 45%. Ο αυτισμός καθυστερεί να διαγνωστεί, με σημαντικές κοινωνικές και εκπαιδευτικές επιπτώσεις. Σε γενικές γραμμές, πολλοί ασθενείς παραμένουν σε μακροχρόνιες φαρμακευτικές αγωγές, χωρίς κατάλληλη επανεξέταση, η οποία είναι απαραίτητη για τη μείωση της βλάβης και του κόστους της υγειονομικής περίθαλψης.
Σήψη: Μια επείγουσα κατάσταση, υπεύθυνη για 11 εκατομμύρια θανάτους ετησίως και έως 2,7% των δαπανών υγείας, παραμένει δύσκολη στη διάγνωση, καθώς δεν υπάρχει ένα αξιόπιστο τεστ. Η καθυστέρηση ή η λανθασμένη διάγνωση μπορεί να οδηγήσει είτε σε σοβαρές επιπλοκές είτε σε άσκοπη χορήγηση αντιβιοτικών. Ωστόσο, αν και χώρες όπως η Σουηδία, η Αυστραλία και η Ισπανία πρωτοπορούν με πρωτόκολλα περίθαλψης για τη βελτίωση της έγκαιρης ανίχνευσης και θεραπείας, σε πολλές λείπει η συνεπής εφαρμογή και παρακολούθηση.
Καρκίνος: Η καθυστερημένη διάγνωση επιβαρύνει την πρόγνωση και αυξάνει το κόστος. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι ο καρκίνος του πνεύμονα και του παχέος εντέρου έχουν ποσοστά διαγνωστικών σφαλμάτων έως 38% και 31%, αντίστοιχα. Από την άλλη πλευρά, η υπερδιάγνωση μέσω προσυμπτωματικού ελέγχου μπορεί να οδηγήσει σε περιττές θεραπείες και ψυχολογική επιβάρυνση. Το 57% των διαγνώσεων καρκίνου του προστάτη μέσω PSA θεωρούνται υπερδιαγνώσεις. Επιπλέον, η παράλειψη παρακολούθησης μη φυσιολογικών αποτελεσμάτων έχει καταγραφεί σε ποσοστό έως και 7% των εργαστηριακών και 1% των ύποπτων ακτινολογικών αναφορών, αυξάνοντας τον κίνδυνο εξέλιξης σε μεταγενέστερα στάδια και μειωμένης επιβίωσης.
Long COVID: Η απουσία ενιαίου ορισμού και τα ποικίλα συμπτώματα δυσκολεύουν τη διάγνωση. Η υποκαταγραφή είναι κοινή και το κόστος της μη αναγνώρισης υπολογίζεται σε 2 δισ. ευρώ ετησίως, μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Υποδιάγνωση και υπερδιάγνωση – Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος
Η υποδιάγνωση αφορά κυρίως ευάλωτους πληθυσμούς και χρόνιες παθήσεις όπως η ΧΑΠ και το άσθμα, με έως και 70% των περιπτώσεων παγκοσμίως να παραμένουν χωρίς διάγνωση, συμβάλλοντας σε σοβαρές συνέπειες όπως η αναπηρία και ο θάνατος. Πολλές κοινές παθήσεις, όπως η υπέρταση ή οι λοιμώξεις, συχνά δεν ανιχνεύονται, με μελέτες να δείχνουν ότι έως και το 40% των ασθενών δεν γνωρίζουν τη διάγνωσή τους. Το οικονομικό της αποτύπωμα είναι δύσκολο να υπολογιστεί, αλλά εκτιμάται στο 1% των δαπανών υγείας, χωρίς να περιλαμβάνονται οι έμμεσες απώλειες παραγωγικότητας.
Αντίθετα, η υπερδιάγνωση, η οποία αφορά συχνά ασυμπτωματικές ή χαμηλού κινδύνου παθήσεις, οδηγεί σε περιττές παρεμβάσεις, αυξημένο άγχος και σπατάλη πόρων. Έως και το 30% των διαγνωστικών εξετάσεων θεωρούνται περιττές, στοιχίζοντας 135 δισ. δολάρια ετησίως μόνο στις ΗΠΑ. Στο επίκεντρο βρίσκεται ο προσυμπτωματικός έλεγχος του καρκίνου: στις ΗΠΑ, 70.000 γυναίκες υπερδιαγιγνώσκονται κάθε χρόνο με καρκίνο του μαστού, ενώ 8.000 Αυστραλοί άνδρες με καρκίνο του προστάτη.
Ο συνολικός άμεσος οικονομικός αντίκτυπος των διαγνωστικών σφαλμάτων εκτιμάται στο 17,5% των δαπανών υγείας. Σε συνδυασμό με άλλες πηγές ιατρογενούς βλάβης, το ποσοστό αυτό αγγίζει το 28,5%, καταδεικνύοντας ένα τεράστιο περιθώριο βελτίωσης. Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες, καλείται να επενδύσει σε έξυπνα, τεκμηριωμένα και ασφαλή διαγνωστικά τεστ για να εξασφαλίσει βιώσιμο και αποτελεσματικό σύστημα υγείας.
Διαβάστε επίσης
Διαγνώστηκε με επιθετικό όγκο στον εγκέφαλο και της έδωσαν λίγους μήνες ζωής – Πέντε χρόνια μετά απολαμβάνει με πάθος τη ζωή
Διαγνώστηκε στα 31 με καρκίνο μαστού, παρά την «καθαρή» μαστογραφία – 4 συμπτώματα που δεν έπρεπε να αγνοήσει
Καρκίνος παχέος εντέρου: Διαγνώστηκε στα 25 της με προχωρημένη νόσο – Τέσσερα πρώιμα σημάδια που δεν έπρεπε να αγνοήσει
Πηγή: ygeiamou.gr
