Τη Μεγάλη Παρασκευή του 1958, χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Τραφάλγκαρ του Λονδίνου για να διαμαρτυρηθούν για τα πυρηνικά όπλα. Αντιδρούσαν σε μια σειρά δοκιμαστικών εκρήξεων που πραγματοποίησε το Ηνωμένο Βασίλειο, το τρίτο έθνος που εντάχθηκε στο πυρηνικό κλαμπ μετά τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ.
Για τις επόμενες τέσσερις ημέρες, οι πιο γενναίοι ανάμεσά τους διαδήλωσαν στο Άλντερμαστον, ένα μικρό χωριό 50 μίλια δυτικά του Λονδίνου, όπου σχεδιάζονταν και αποθηκεύονταν τα βρετανικά πυρηνικά όπλα, σύμφωνα με το CNN.
Στα πλακάτ και τα πανό των διαδηλωτών, ένα νέο σύμβολο έκανε την πρώτη του εμφάνιση.
Ο Gerald Holtom, σχεδιαστής και ειρηνιστής, το είχε αναπτύξει ειδικά για την πορεία λίγες εβδομάδες πριν. Πίστευε ότι ένα σύμβολο θα έκανε το μήνυμα πιο ισχυρό.
Είχε δίκιο: Το σύμβολο υιοθετήθηκε αμέσως μετά από την Εκστρατεία για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό (CND) και έγινε ένα από τα πιο ευρέως αναγνωρισμένα σχέδια στην ιστορία.
«Είναι ένα μικρό αριστούργημα με μεγάλη υποβλητική δύναμη», δήλωσε ο ειδικός του σχεδιασμού και κριτικός πολιτισμού, Stephen Bayley, σε ένα email. «Μιλάει πολύ καθαρά για μια εποχή και μια ευαισθησία.
«Είναι, απλά, ένα εξαιρετικό έργο εποχής: το συνηθισμένο πράγμα που γίνεται εξαιρετικά καλά».
Αλφάβητο Semaphore
Το σχέδιο έχει σκοπό να αναπαραστήσει τα γράμματα «N» και «D» – που σημαίνουν «πυρηνικός αφοπλισμός» – όπως εμφανίζονται στο άλφαβητο semaphore, το οποίο χρησιμοποιείται από τους ναυτικούς για να επικοινωνούν από απόσταση με σημαίες.
Υπάρχει όμως και ένα άλλο νόημα, σύμφωνα με τον δημιουργό του. Σε επιστολή του προς τον Hugh Brock, συντάκτη του βρετανικού περιοδικού Peace News, ο Holtom έγραψε: «Ζωγράφισα τον εαυτό μου: τον εκπρόσωπο ενός ατόμου σε απόγνωση, με τα χέρια με την παλάμη απλωμένη προς τα έξω και προς τα κάτω, όπως ο χωρικός του Goya πριν από το εκτελεστικό απόσπασμα. Τυπικοποίησα το σχέδιο σε μια γραμμή και έβαλα έναν κύκλο γύρω του».
Το σύμβολο έχει αποτελέσει αντικείμενο διαφόρων διαφορετικών ερμηνειών από την ίδρυσή του. «Όλες οι καλές γραφικές δημιουργίες πρέπει να είναι διαυγείς και ικανές να εφαρμόζονται σε διαφορετικά μέσα», δήλωσε ο Bayley. «Αλλά αυτό έχει το πλεονέκτημα μιας ωραίας σημασιολογικής ασάφειας: μπορεί να διαβαστεί με διαφορετικούς τρόπους. Ένας πύραυλος κατά την απογείωση; Ένα άτομο που χαιρετάει απελπισμένο; Μια Δρυϊδική αναφορά; Αλλά παρακάμπτει την ερμηνεία: Είναι ένα πράγμα από μόνο του».
Η ιστορία του συμβόλου της ειρήνης
Ο Ken Kolsbun, ιστορικός του συμβόλου της ειρήνης, πιστεύει ότι η απλότητα του σχεδίου έπαιξε ρόλο στη διαχρονική επιτυχία του. «Μπορείς να βάλεις ένα 5χρονο να το σχεδιάσει», δήλωσε σε τηλεφωνική συνέντευξη. «Είναι ένα τόσο ισχυρό σύμβολο με ένα είδος υπνωτικής έλξης».
Ο Kolsbun έχει περάσει δεκαετίες φωτογραφίζοντας το σύμβολο, ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1960 στην Καλιφόρνια. «Ήρθε την κατάλληλη στιγμή», είπε. «Επίσης, συνέχισε να προσαρμόζεται, σαν χαμαιλέοντας, παίρνοντας πολλές διαφορετικές σημασίες για την ειρήνη και τη δικαιοσύνη.
«Είναι ένα καταπληκτικό σχέδιο. Οι μεγάλες εταιρείες θα πέθαιναν για κάτι τέτοιο – κοιτάξτε μόνο πόσες έχουν τα λογότυπά τους σε κύκλο. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι κάποιοι το σχεδιάζουν λανθασμένα, χωρίς την κάτω γραμμή, και σχεδιάζουν άθελά τους το λογότυπο της Mercedes».
Στις ΗΠΑ, το σύμβολο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τα κινήματα για τα πολιτικά δικαιώματα. Εισήχθη πιθανότατα από τον Bayard Rustin, στενό συνεργάτη του Martin Luther King Jr. ο οποίος είχε συμμετάσχει στην πορεία του Λονδίνου το 1958.
Διασχίζοντας τον Ατλαντικό, το σύμβολο έχασε τη σύνδεσή του με τον πυρηνικό αφοπλισμό και κατέληξε να σημαίνει, γενικότερα, την ειρήνη: «Τη δεκαετία του 1960 στις ΗΠΑ, ήταν κυρίως αντιπολεμικό», δήλωσε ο Kolsbun. «Δεν ήξερα καν ότι σήμαινε πυρηνικό αφοπλισμό».
Καθώς ο πόλεμος του Βιετνάμ κλιμακώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960, το σύμβολο της ειρήνης υιοθετήθηκε από τους αντιπολεμικούς διαδηλωτές και το κίνημα της αντικουλτούρας, βρίσκοντας τη στερεότυπη θέση του στα λεωφορεία της Volkswagen και στα μπλουζάκια με acid-wash.
Διατηρώντας το σκόπιμα ελεύθερο από πνευματικά δικαιώματα, ταξίδεψε μακριά και ευρέως, εμφανιζόμενο στην πρώην Τσεχοσλοβακία ως σύμβολο κατά της σοβιετικής εισβολής και στη Νότια Αφρική για να αντιταχθεί στο Απαρτχάιντ.
Η κληρονομιά του συμβόλου
Καθώς το σύμβολο γινόταν όλο και πιο δημοφιλές, αντιμετώπιζε και αντιδράσεις. «Κάποιοι το μισούσαν πραγματικά, όπως η ακροδεξιά ομάδα John Birch Society», δήλωσε ο Kolsbun. «Έβγαζαν ένα μηνιαίο περιοδικό και, το 1969, έκαναν μια ιστορία που κατήγγειλαν το σύμβολο, λέγοντας ότι ήταν σημάδι του διαβόλου. Κατέληξε σε όλη την Αμερική και οι New York Times το πήραν στα χέρια τους. Πήρε τόση δημοσιότητα που μερικοί άνθρωποι εξακολουθούν να το θεωρούν σατανικό σημάδι μετά από τόσα χρόνια».
Το σύμβολο έχει χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη περιβαλλοντικών κινημάτων και για τα δικαιώματα των γυναικών και των ομοφυλοφίλων, ενώ εμφανίζεται και σε κάθε είδους εμπορεύματα. Έχει εμφανιστεί σε μπλουζάκια Moschino, μενταγιόν Tiffany, γραμματόσημα των ΗΠΑ, ακόμη και σε πακέτα τσιγάρων Lucky Strike.
Αλλά ένα πράγμα μπορεί να χάθηκε στην πορεία, σύμφωνα με τον Kolsbun: το αρχικό νόημα.
«Πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να μην γνωρίζουν τι πραγματικά σημαίνει: όχι πυρηνικά. Οι περισσότεροι απλά πιστεύουν ότι σημαίνει ‘ειρήνη’. Νομίζω όμως ότι είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το πραγματικό νόημα, επειδή η πυρηνική απειλή δεν έχει εξαφανιστεί. Στην πραγματικότητα είναι ισχυρότερη από ποτέ».
Πηγή: tanea.gr
