Οι 5 λόγοι που εκτοξεύουν τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις

Του Κώστα Κατίκου

Υψηλότερη έναντι του αρχικού στόχου κατά περίπου 400 εκατ. ευρώ ήταν η δαπάνη για συντάξεις το 2024 και διαμορφώθηκε σε 1,36 δισ. ευρώ, με αρχικό στόχο τα 950 εκατ. ευρώ. Τα στοιχεία για την εξέλιξη της δαπάνης συντάξεων που δημοσιεύονται στην τελευταία έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής δημιουργούν ανησυχία για το πόσο θα φτάσει το 2025 και το 2026. Η δαπάνη συντάξεων από τον ΕΦΚΑ για το 2025 εκτιμήθηκε στο 1 δισ. ευρώ στις προβλέψεις του νέου κρατικού Προϋπολογισμού, αλλά θεωρείται πιθανό ότι θα ξεπεραστεί, όπως συνέβη και το 2024. 

Οι αιτήσεις συνταξιοδότησης κινούνται σε υψηλά επίπεδα καθώς πλησιάζει το κρίσιμο ορόσημο του 2027, οπότε θα κριθεί εάν και πόσο θα ανεβούν τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης για εκατοντάδες χιλιάδες παλαιούς και νέους (πριν και μετά το 1993) ασφαλισμένους.

Ο φόβος για αύξηση των ορίων ηλικίας από 1/1/2027 οδηγεί τους ασφαλισμένους μαζικά στη συνταξιοδότηση, αλλά δεν είναι ο μόνος λόγος. Υπάρχουν συνολικά 5 βασικοί λόγοι που οδηγούν τους περισσότερους ασφαλισμένους να επιλέξουν τη συνταξιοδότηση.

Οι λόγοι που οδηγούν τους ασφαλισμένους μαζικά στη σύνταξη, όπως δείχνουν οι αιτήσεις που υποβάλλονται, είναι οι εξής: 

1. Η επικείμενη αύξηση των ορίων ηλικίας την 1η/1/2027. Η “ρήτρα προσδοκίμου”, που προβλέπει ο ν. 3863/2010 και ο ν. 4336/2015, αποτελεί μόνιμη απειλή για τους ασφαλισμένους τα επόμενα χρόνια. 

2. Ο φόβος για αλλαγή επί τα χείρω του θεσμικού πλαισίου για εξαγορά πλασματικού χρόνου (σπουδών, στρατού, τέκνων κ.ά.). 

3. Η δυνατότητα απασχόλησης των συνταξιούχων χωρίς να περικόπτεται η σύνταξή τους αφενός, και με την προσδοκία αφετέρου ότι ο χρόνος της απασχόλησής τους θα επιστρέψει ως μια πρόσθετη και μόνιμη αύξηση της σύνταξης που ήδη λαμβάνουν. 

4. Η περιορισμένη μείωση που επιβάλλεται στις περιπτώσεις πρόωρης συνταξιοδότησης, καθώς το λεγόμενο “πέναλτι” σε όσους αποχωρούν στα 62 με μειωμένη σύνταξη είναι 30% στο ποσό της εθνικής σύνταξης και όχι στο σύνολο εθνικής και ανταποδοτικής σύνταξης.

5. Η διέξοδος που δίνει η συνταξιοδότηση στην αποπληρωμή των χρεών των ελεύθερων επαγγελματιών με πολλές δόσεις. Οι οφειλές έως τα 20.000 ευρώ που έχουν 8 στους 10 επαγγελματίες συμψηφίζονται με τη σύνταξη σε 60 δόσεις, ενώ αν τις ρυθμίσουν ως ασφαλισμένοι έχουν μόνον 24 δόσεις.

Η συζήτηση για πιθανή αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης μετά την 1η/1/2027 έχει ανοίξει. Τα δημογραφικά δεδομένα και οι αναλογιστικές εκθέσεις δείχνουν τη ζυγαριά να γέρνει προς την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Η απάντηση στο πόσο θα αυξηθούν και με ποιον τρόπο, αν δηλαδή θα είναι σταδιακή ή μια κι έξω, θα έρθει προς τα τέλη του 2026, όταν θα υπάρχει και η πλήρης εικόνα για το πόσο έχει αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής μετά τα 65, καθώς τα όρια ηλικίας θα αυξηθούν κατ’ αναλογία με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής. 

Η σύνδεση των ορίων ηλικίας με το προσδόκιμο ζωής εφαρμόζεται ήδη σχεδόν σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη. Τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης που ισχύουν αυτή τη στιγμή στη χώρα μας για πλήρη σύνταξη είναι το 67ο έτος με τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης και το 62ο με 40 έτη ασφάλισης, ενώ για μειωμένη σύνταξη ισχύει το όριο ηλικίας των 62 ετών με 15ετία. Η σύνδεση των ορίων ηλικίας με το προσδόκιμο ζωής θα ανεβάσει όλα τα όρια ηλικίας κατά 6 μήνες, σύμφωνα με το ευνοϊκό σενάριο, έως 18 μήνες (1,5 έτος) σύμφωνα με το πιο δυσμενές σενάριο.

Η “μέση οδός” είναι μια αύξηση των ορίων ηλικίας κατά 1 έτος. 

Αυτό σημαίνει ότι το όριο ηλικίας για σύνταξη με 40ετία, από το 62ο έτος που είναι σήμερα, προβλέπεται να διαμορφωθεί στα 62,5 έως 63,5 έτη στο διάστημα 2027-2030 και για πλήρη σύνταξη γήρατος με 15ετία στα 67,5 με 68,5 έτη. 

Η εκτέλεση του προϋπολογισμού των ασφαλιστικών ταμείων για το 2024 παρουσιάζει πλεόνασμα 585 εκατ. ευρώ, υψηλότερο κατά 163 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2023. Τα έσοδα είναι αυξημένα σε ετήσια βάση κατά 2.308 εκατ. ευρώ και οι δαπάνες είναι αυξημένες κατά 2.145 εκατ. ευρώ. 

Στις δαπάνες η αύξηση προέρχεται τόσο από τις αποδόσεις προς τρίτους (αύξηση κατά 1.341 εκατ. ευρώ) όσο και από την αύξηση της δαπάνης για συντάξεις, η οποία διαμορφώθηκε στα 33,1 δισ. ευρώ κατά το 2024 (έναντι 31,8 δισ. ευρώ το 2023), με αύξηση κατά 1,36 δισ. ευρώ, αντανακλώντας σε μεγάλο βαθμό την αύξηση των συνταξιοδοτήσεων.

Η αύξηση των εσόδων προέρχεται κυρίως από τις εισφορές και τις ρυθμίσεις οφειλών, οι οποίες άγγιξαν τα 20,2 δισ. ευρώ κατά το 2024, έναντι 18,2 δισ. ευρώ το προηγούμενο έτος.