Μπορεί η Ουκρανία να χωριστεί όπως το μεταπολεμικό Βερολίνο;

Έντονη ανησυχία έχουν προκαλέσει όσα δήλωσε προσφάτως στους Times του Λονδίνου ο ειδικός απεσταλμένος της αμερικανικής κυβέρνησης στην Ουκρανία, Κιθ Κέλογκ.

Ο Αμερικανός πρώην στρατηγός πρότεινε μεταξύ άλλων πως στα πλαίσια μίας ειρηνευτικής συμφωνίας για τη λήξη του πολέμου η Ουκρανία θα μπορούσε να διαιρεθεί «περίπου όπως το Βερολίνο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν στη γερμανική πρωτεύουσα υπήρχε μία ρωσική, μία γαλλική, μία βρετανική και μία αμερικανική ζώνη».

Αντί Tείχους – όπως στην περίπτωση του Βερολίνου – ως φυσικό «εμπόδιο» θα λειτουργήσει ο ποταμός Δνείπερος, ο οποίος «χωρίζει» την Ουκρανία στα δύο. Στα δυτικά του θα υπάρχει μία αγγλογαλλική εγγυήτρια στρατιωτική δύναμη – χωρίς δηλαδή την παρουσία αμερικανικού στρατού – και στα ανατολικά ρωσικές δυνάμεις, ενώ στη μέση θα βρίσκονται τα ουκρανικά στρατεύματα. Ενδιαμέσως θα υπάρχει μία αποστρατιωτικοποιημένη ουδέτερη ζώνη, με στόχο να διασφαλιστεί πως θα αποφευχθεί τυχόν ανταλλαγή πυρών.

Λίγο μετά τη συνέντευξη πάντως ο Κέλογκ επανήλθε με ανάρτησή του στο Χ, τονίζοντας πως τα λεγόμενά του παρερμηνεύτηκαν: «Μιλούσα για μια δύναμη ανθεκτικότητας μετά την κατάπαυση πυρός, με σκοπό τη στήριξη της ουκρανικής κυριαρχίας. Αναφερόμουν σε ζώνες ευθύνης για μια συμμαχική δύναμη (χωρίς αμερικανικά στρατεύματα). ΔΕΝ αναφερόμουν σε διαίρεση της Ουκρανίας».

Θα αποδέχονταν μία τέτοια ιδέα η Ρωσία και η Ουκρανία;

Κατά τον Κέλογκ η πρόταση αυτή δεν είναι «προκλητική» για τη Ρωσία, ενώ ταυτοχρόνως θα μπορούσε να δράσει ως σημαντική αποτρεπτική συνθήκη ενάντια στις βλέψεις της Μόσχας.

Ωστόσο ο ίδιος ο Κέλογκ θεωρεί πως ο Πούτιν «δεν θα αποδεχτεί» την παρουσία ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην περιοχή. Εξάλλου, ως τώρα ο Ρώσος πρόεδρος έχει απορρίψει κατηγορηματικά την παρουσία νατοϊκών δυνάμεων στην Ουκρανία.

Πιθανότατα και ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι θα απογοητεύτηκε ακούγοντας τον ειδικό απεσταλμένο του Ντόναλντ Τραμπ να προτείνει ουσιαστικά την παράδοση μέρους της ουκρανικής επικράτειας στους Ρώσους – διότι σε περίπτωση που υλοποιούνταν η ιδέα του Κέλογκ, οι Ρώσοι θα παρέμεναν στις περιοχές που έχουν καταλάβει στα ανατολικά.

Όταν χωρίστηκε το Βερολίνο, η Γερμανία είχε παραδοθεί στους Συμμάχους. Κατά τον Κέλογκ βέβαια εν προκειμένω η Ουκρανία δεν θα παρέδιδε περαιτέρω περιοχές στη Ρωσία, αλλά απλώς θα προσκαλούσε τα ευρωπαϊκά στρατεύματα να αναπτυχθούν στα δυτικά τμήματα της χώρας.

Και μόνο η αναφορά σε «ζώνες» όμως μάλλον θορυβεί το Κίεβο, το οποίο φοβάται πως οι διαπραγματεύσεις που διεξάγουν ΗΠΑ και Ρωσία θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην αναγνώριση του de facto ελέγχου των κατεχόμενων ουκρανικών περιοχών από τους Ρώσους.

Το Κίεβο έχει υπογραμμίσει πολλές φορές πως απορρίπτει κάθε συμφωνία εκεχειρίας που θα προβλέπει μεταξύ άλλων την παράδοση μέρους της επικράτειας στη Μόσχα. Παρ’ όλα αυτά προκύπτουν ξανά και ξανά προτάσεις για ειρηνευτικές συμφωνίες που θα είχαν ως αποτέλεσμα ακριβώς αυτό.

Οι ΗΠΑ έχουν αλλάξει πλέον ξεκάθαρα ρότα στο Ουκρανικό: από εκεί που ο Τζο Μπάιντεν επεδίωκε την απόλυτη επικράτηση της Ουκρανίας, ο πρόεδρος Τραμπ στοχεύει στο να λήξει ο πόλεμος όσο το δυνατόν πιο άμεσα. Χαρακτηριστικό είναι και το γεγονός ότι τον περασμένο Φεβρουάριο ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ είχε πει ευθέως πως είναι «μη ρεαλιστικό» να περιμένει κανείς το να τοποθετηθούν ξανά τα σύνορα της Ουκρανίας εκεί που βρίσκονταν πριν το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία.

Πώς ήταν το Βερολίνο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο;

Με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Γερμανία – και το Βερολίνο – περιήλθαν στον έλεγχο των τεσσάρων μεγάλων δυνάμεων: των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας και της Σοβιετικής Ένωσης. Όπως και η υπόλοιπη χώρα, έτσι και το Βερολίνο χωρίστηκε σε τέσσερις ζώνες, σε κάθε μία από τις οποίες ασκούσε έλεγχο μία από τις νικήτριες μεγάλες δυνάμεις. Από το 1948 οι Δυτικές δυνάμεις ασκούσαν κοινό έλεγχο στα γερμανικά εδάφη που είχαν αναλάβει, με τη Γερμανία να είναι ουσιαστικά χωρισμένη στα δύο: τη Δυτική και την Ανατολική.

Η πρωτεύουσα της πρώην ναζιστικής Γερμανίας βρισκόταν στην Ανατολική Γερμανία. Ως αποτέλεσμα το δυτικό τμήμα του Βερολίνου, το οποίο ήλεγχαν οι Δυτικές δυνάμεις, αποτελούσε έναν ξεχωριστό θύλακα δυτικής επιρροής μέσα στην υπό σοβιετική επιρροή γερμανική επικράτεια. Η συνύπαρξη των Δυτικών δυνάμεων και της Σοβιετικής Ένωσης, σε συνδυασμό με την εντελώς διαφορετική προσέγγιση που ακολουθούσαν οι δύο πόλοι σε κάθε πτυχή της διακυβέρνησής τους, οδήγησαν σε ένα ολοένα πιο τεταμένο πολιτικό κλίμα, το οποίο παγιώθηκε ως Ψυχρός Πόλεμος και χαρακτηρίστηκε από σειρά διπλωματικών κρίσεων.

Σε αυτό έπαιξε φυσικά ρόλο και το γεγονός ότι από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 ολοένα περισσότεροι πολίτες διέφευγαν από την ανατολική προς τη δυτική πλευρά της πόλης. Από το 1949 ως το 1961 υπολογίζεται πως 2,3 έως 3,6 εκατομμύρια Γερμανοί διέφυγαν από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας μέσω του Βερολίνου. Με στόχο να σταματήσουν τους «λιποτάκτες της Δημοκρατίας» οι σοβιετικές αρχές αποφάσισαν την ανέγερση του Τείχους του Βερολίνου – ή «Τείχος του Αίσχους», όπως το αποκαλούσαν οι Δυτικοί – το οποίο φρουρούνταν αυστηρά από τις αρχές της Ανατολικής Γερμανίας, οι οποίες δεν δίσταζαν να ανοίξουν πυρ κατά οποιουδήποτε προσπαθούσε να περάσει το Τείχος παράνομα. Από το 1961 ως το 1989, όταν έπεσε τελικά το Τείχος του Βερολίνου, σκοτώθηκαν τουλάχιστον 86 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και παιδιά ηλικίας ακόμη και 10 ετών.

Μπορεί να υλοποιηθεί η ιδέα του Κέλογκ;

Ο χωρισμός της Γερμανίας και ιδίως του Βερολίνου δείχνουν τις προεκτάσεις που μπορεί να έχει μία συνύπαρξη ευρωπαϊκών και ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία. Ακόμη και να δέχονταν την πρόταση του Κέλογκ τόσο η Μόσχα όσο και το Κίεβο, φαντάζει εντελώς απίθανο να αποδειχθεί βιώσιμη η εν λόγω λύση σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Αντιθέτως, το πιθανότερο σενάριο είναι πως, ακόμη και στην περίπτωση που η πρόταση υλοποιηθεί επιτυχώς και τα πράγματα κυλήσουν αρχικά ομαλά με μία εκεχειρία διαρκείας και διατήρηση της προτεινόμενης ουδέτερης ζώνης, σταδιακά είτε θα προκληθεί οξεία διπλωματική κρίση, είτε πάλι ενδεχομένως να προκληθεί διένεξη ανάμεσα στις δυτικές και τις ρωσικές δυνάμεις με απολύτως αβέβαια αποτελέσματα – χωρίς να μπορεί προφανώς να αποκλειστεί και το ενδεχόμενο επανέναρξης του πολέμου, αυτήν τη φορά με τη συμμετοχή ευρωπαϊκών στρατευμάτων.

Πηγή Deutche Welle

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς